Okurlarım soruyor.. "Butto''lar nasıl bir aile? Bilgi verebilir misiniz?"

Vereyim efendim..

Butto''lar Pakistan''ın Sind Eyaleti''nde, Larkana''da mukim..

Binazir Butto''nun babası Zülfikar Ali Butto..

Pakistan Halk Partisi''nin kurucusu..

Önce Cumhurbaşkanı, sonra Başbakan oldu.

General Ziya tarafından devrildi, 1979''da idam edildi.

Oğlu Şah Nevaz 1985''de sürgünde yaşadığı Fransa''da ölü bulundu.

Diğer oğlu Mir Murtaza, Sind Eyaleti milletvekiliyken öldürüldü.

Partinin başında şimdi torunu, Binazir''in oğlu Bilawal Zardari var.

Aile, aşiret değil, ama Sind Eyaleti''ndeki Larkana''daki en geniş topraklar aileye ait.

Butto''ları Osmanlı''daki Ayan ailelerine benzetebiliriz.

Hindistan''da bu ailelere Zamindar''lar derlermiş. Zamindar (zemin, yer, toprak sahibi) Toprak ağaları, derebeyleri işte.

Butto''ların geçmişi yüz yıllık filan.

Ailenin tarihi Binazir''in dedesi Şahnevaz Butto''yla başlar.

Onun da babası, Khuda Buks''u tanıyalım biraz.

Khuda, demiryollarında çalışan bir teknisyen idi.

Hindistan''ın Haryana Eyaleti''ndeki Fatihabad şehri yakınlarındaki Bhuttu Kalan kasabasındandı.

İngiliz mühendislerin sempatisini kazanmıştı.

Khuda Buks, "Oğlum Şahnevaz''ın İngiltere''de okumasını sağlar mısınız?" der.

Onlar da sağlarlar..

Şah Nevaz''dan sonra da Butto''lar İngiltere''de okurlar hep.

Şah Nevaz, Buttu, Batto, derken Butto soyadını kullanır..

Kısa sürede sivrilen Şahnevaz, Cunagarh Devan''ı olur (Osmanlı''daki Divan''ı hatırlayın).

Bir tür Sadrazam.. .

Cunagarh Nevabı (Naib, Nevvab), Şah Nevaz''a Larkana''da geniş topraklar bağışlar..

Khuda Buks ve kardeşi Pir Buks Larkana''ya yerleşir..

Cunagarh (Junagadh), Gucerat''ta küçük bir devlet idi.

Cunagarh Nevabı, III. Muhammed Mehabat Han idi.

Han, Şahnevaz''ın etkisiyle Pakistan''a iltihak kararı alır.

İngiltere ve Hindistan kararı tanımaz..

1947''de Junagadh kuşatılır. Mehabad Han ve Şahnevaz Karaçi''ye kaçar.

Şahnevaz Sind eyaletindeki politik hareketlerin içinde yer aldı hep.

1919''daki Hint Hilafet Komitesi''yle de, Muhammed Ali Cinnah''ın Müslüman Ligi hareketiyle de ilişkilidir.

Bağımsızlıktan önce İngilizlerin siyasi yıldızlarından biriydi.

Ama İngilizleri pek memnun ettiği de söylenemez..

1940''da Sind Halk Partisi''nin kurucuları arasındaydı.

Pakistan cumhurbaşkanları İskender Mirza ve Eyüp Han yakın dostlarıydı.

Bir ayrıntı daha..

Khuda Buks ailesi Hindu kökenliydi.

Şah-Nevaz, 18 yaşında Hinduluktan Müslümanlığa (Şii) geçmişti.

Şah Nevaz''ın eşi Hurşit Begüm, Hindu''ydu. Evlenince Müslüman olmuştu.

Bu evlikten dört çocuk doğdu: Mümtaz (kız), Zülfikar Ali, İmdad Ali, İskender..

Zülfikar Ali''nin eşi Begüm Nusret İsfahani, İran''dan Karaçi''ye göçen Kürt bir aileye mensuptu.

Zülfikar Ali''nin kızkardeşi Mümtaz da, Nevabzade General Muhammed Mustafa Han Bahadır''la evlendi.

Pir Buks''ın torunu Nabi Buks Han Butto, Navab ünvanı taşıyordu.

Nabi Buks, Sind''in meşhur politikacılarındandı.

Onun oğlu Mümtaz Serdar Ali Han, Pakistan Halk Partisi''nin kurucularından.

Sind Eyaleti Başkanlığı yaptı.

Şimdi Larkana''daki Butto Ailesi''nin şefi..

Ayrıca Sind Ulusal Birlik (Sindh National Front)''in başkanı.

Oğlu Amir Buks Butto, SNF''nin başkan yardımcısı.

1933 doğumlu Mumtaz Butto, yıllarca hapis yatmış, 1980''lerde Halk Partisi''nden kopmuş, eyalet partisini kurmuştu.

Yani Sind''de kendi borularını öttürürken ülke genelinde Halk Partisi''ni destekliyorlar.

Zülfikar Ali''nin sağ kalan tek çocuğu, kızı Senem Butto.

Mir Murtaza, Senem ve Binazir''den yedi torunu var.

Murtaza''nın kızı Fatıma Butto, Sind''in sivil toplumcu aktivistlerinden.

Babası öldürüldükten sonra teyzesi Binazir''le arası açıldı. (Asif Ali Han Zardari, bu cinayetten de tutuklanmıştı.)

Binazir, kardeşi Murtaza öldürüldüğünde başbakan idi.

Artık Zardari''lere geçelim..

Sind''deki Navabşah''ta yerleşik Zamindar bir aile Zardari''ler.

Asif''in babası Hakim Ali meşhur bir siyasetçi. Zülfikar Ali''yle arası açılınca partiden kovulmuştu.

O da gitti Avami Ulusal Partisi''nin Başkan Yardımcısı oldu.

Oğlu Asif, Binazir''le evlenince Hakim Ali Halk Partisi''nden defalarca milletvekili seçildi.

Zardari ailesi yüzyıllar önce İran''ın Belucistan eyaletinden Sind''e göç etmiş.

Butto''lar, Bilawal''ın Parti''nin başına geçmesini istemedi.

Gerekçeleri: "Bilawal artık Zardari.. Senem ya da başka bir Butto lider olmalıydı."

Bu kadar yeterli.. Yoruldum.

Gazeteport''ta Sevilay Yükselir yazdı. Türk Dil Kurumu''nun sözlüğünde ''Mum söndü'' deyimine yer verilmiş, "Alevi geleneğinde var olduğu ileri sürülen bir tür tören" denilmiş. Tek kelimeyle, rezalet. Ne var ki bu iğrenç deyimi edebiyatçılarımız da kullanmış. Hüseyin Rahmi, Ömer Seyfettin, Yakup Kadri, Reşat Nuri, Haldun Taner, Ahmet Niyazi Banoğlu gibi. Musahipzade Celal "Mum Söndü" diye oyun bile yazmış. ''Aynaroz Kadısı''yla Sünni din adamlarını da aşağılamıştı. Muhsin Ertuğrul da Yakup Kadri''nin Nur Baba romanını filme çekmiş 1923''te.. Romanda "Bir Bektaşi Tekkesinde mumlar nasıl söner" başlıklı bir bölüm varmış. Film setini Bektaşiler basmış, arbede çıkmış falan. Almanya''da NDR''de gösterilen fimde olduğu gibi, başrol oyuncusu kaçmış (Amerika''ya değil).. Başrolü Muhsin Ertuğrul oynamış. Güntekin "Tanrı Dağı Ziyafeti " oyununda, Banoğlu 1945''de basılan Bektaşi Kız romanında yer vermiş iğrenç deyime. Musahipzade oyunu 1931''de yazmış, 1936''da yayımlamış, 1963''de sahnelemiş. Metin Akpınar ve Zeki Alasya''nın beraberlikleri de Mum Söndü oyunuyla başlamış. Yazarlar böyle bir iftirayı gerçekmiş gibi romanlarına, oyunlarına almakta beis görmemişler nedense..

Sözlük yeni mi, bilmiyorum. Kütüphanemde Milliyet''in 1992''de dağıttığı TDK Sözlüğü''ne baktım, yoktu o kelime. Hiç olmamalı. Bu rezil deyim sadece sözlüklerden değil hayatımızdan çıkıp gitmeli. Almanya''da elin oğlu hadi meseleye Fransız, peki bize ne oluyor?