Bugünkü yazımızda da memur emeklileri ile dul ve yetimlerinin en fazla merak ettikleri konuları soru ve cevaplar eşliğinde açıklamaya devam edeceğiz.

Emekli Sandığı'ndan yetim aylığı almaktayım. Askere gidersem aylığım kesilir mi? Askerlik dönüşü yeniden aylık alabilir miyim?

Yetim aylığı alırken askere giderseniz aylığınız kesilir. Askerlik dönüşü, öğrencilik durumunuz devam ediyor ve 25 yaşını doldurmamış iseniz yeniden aylığa müracaat ederek yetim aylığı alabilirsiniz.

Emekli Sandığı'ndan erkek yetim aylığı alıyorum. 2. kez yüksek lisans (mastır) yapmam halinde aylık almaya devam edebilir miyim?

5434 sayılı Kanun'un 74'üncü maddesinde bu konu detaylı bir şekilde açıklanmıştır. Buna göre, ölüm tarihinde (18) yaşını, ortaöğrenim yapmakta ise (20) ve yükseköğrenim yapmakta ise (25) yaşını doldurmamış erkek çocuklara aylık bağlanır.

Ortaöğrenimi bitirdikten sonra yükseköğrenime devam edebilmek için yurt dışında yabancı dil öğreniminde geçen sürenin en çok bir yılı ile master ve lisans üstü uzmanlık öğrenimlerinde geçen sürelerin tamamı yükseköğrenimden sayılır. Bir yükseköğrenimin bitirilmesinden sonra ikinci bir yükseköğrenimde geçen süreler ile doktora veya ikinci defa yapılan master veyahut lisansüstü uzmanlık öğreniminde geçen sürelerde aylık ödenmez.

Dolayısıyla erkek yetimlerin ikinci defa yüksek lisans yapmaları halinde yetim aylığı ödenmemektedir.

5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği 15.10.2008 tarihinden önce 4/c’li sigortalı olanlar için halen yürürlükte olan 5434 sayılı Kanun’un 71’inci maddesinde; “İştirakçi karı veya koca eşinden 30 yaş veya daha büyük ise ölümünde eşine yarı nispetinde aylık bağlanır. Ancak evlenme akdi en az 10 yıl evvel yapılmış veya çocukları olmuş ise bu indirme yapılmaz. Emekli olduktan sonra evlenenler hakkında dahi aynı hükümler uygulanır” hükmüne yer verilmiştir.

Bu hüküm gereğince evli eşler arasında 30 yaş ve üzerinde yaş farkı varsa bağlanacak dul aylığı yarı yarıya düşmektedir. Evli çiftler arasındaki yaş farkı 30 ve daha fazla olsa dahi vefat etmeden önce çocuk olmuşsa veya evlenme vefattan 10 yıl önce olmuşsa dul aylığında herhangi bir azalma söz konusu olmamaktadır. Yani kanun koyucu bazı istisnalara yer vererek iyi niyetli evlilikleri korumuştur.

Bazı uyanıklar yaşlı emeklilerle evlenerek onların vefat ettikten sonra bağlanacak dul aylıklarını almak istemektedirler. Ya da bazı yaşlılar öldüklerinde emekli aylıklarının birilerine kalmalarını istemektedirler. Örneğin 80 yaşındaki emekli bir kadın, genç ve fakir 30 yaşındaki bir erkekle evlenerek öldükten sonra dul aylığının genç erkeğe bağlanmasını sağlamak istemektedir. Ya da yaşlı bir erkek genç bir bayanla aynı amaçla ya da kendisine bakması karşılığında evlenebilmektedir.

İşte sistem bu tür uyanıklıkların ya da kötü niyetlilerin önüne geçmek için bağlanacak dul aylığını yarı yarıya indirmektedir. Yani % 75 oranında bağlanacak dul aylığı % 37,5 oranında bağlanmaktadır.

Şu hususu da belirtmek gerekir ki, bu düzenleme 5434 sayılı Kanun’un ilk halinde de mevcut olup, 5510 sayılı Kanun’un yürürlük tarihine kadar mevcudiyetini korumuştur. Ancak, SSK ve Bağ-Kur mevzuatında benzer düzenleme yoktur.

Emekli Sandığı'ndan emekli olan eşime, boşanmak için dava açmıştım. Mahkeme tarafından boşanma kararı verildiği sırada eşim öldü. Tarafıma aylık bağlanır mı?

Burada önemli olan mahkeme tarafından verilen kararın kesinleşmemiş olmasıdır. Şayet karar kesinleşmiş ise tarafınıza dul aylığı bağlanamaz. Bu durum SSK ve Bağ-Kur’dan emekli aylığı alanlar için de geçerlidir.

Toplum olarak cinsiyet değişikliğine hoş bakılmasa da basının körüklemesiyle de cinsiyet değişikliği bir vakıa olarak karşımıza çıkmaktadır.

Bu bağlamda, bekâr kız çocuklarına, çalışmadıkları sürece, ölen SSK’lı veya Bağ-Kur’lu anne-babasından “yetim aylığı” bağlanabiliyorken Emekli Sandığı mensubu olan bekâr kız çocuklarına, SSK’lı ya da Bağ-Kur’lu olarak çalışsalar dahi “yetim aylığı” bağlanabiliyor. SGK norm ve standart birliği getirildiğini söylese de hala bu farklılık devam etmektedir.

Erkek iken cinsiyet değiştiren ve bunu mahkeme kararıyla da belgeleyenlere, kız çocuğu sayıldıkları için babasından veya annesinden yetim aylığı bağlanabiliyor. Bize göre, SGK’nın toplumsal duyarlılıkları dikkate alarak bu konuda düzenleme yapması gerekmektedir.

01.10.2008 tarihinden önce isteğe bağlı iştirakçi iken kendi isteğimle sigortalılığımı sona erdirdim. Yeniden aynı kanuna tabi isteğe bağlı sigortalı olabilir miyim?

5434 sayılı Kanun'da isteğe bağlı iştirakçi olabilmenin şartları belirlenmiştir. Buna göre, isteğe bağlı iştirakçi olanlardan bu statüsünü sona erdirenlerin tekrar isteğe bağlı iştirakçi olmalarına imkân bulunmamaktadır.

Aynı durum, toplu ya da fasılalı olarak toplam 6 aydan daha fazla emeklilik keseneği ve kurum karşılığı ödememeleri nedeniyle isteğe bağlı iştirakçilikleri sona erenlerin de 5434 sayılı Kanun'a göre iştirakçi olmaları mümkün değildir.

Ancak, zorunlu sigortalı olmaları nedeniyle isteğe bağlı iştirakçilikleri sona erenler, zorunlu sigortalılığının sona erdiği tarihten itibaren 6 ay içinde yazılı olarak müracaat etmeleri halinde tekrar isteğe bağlı iştirakçi olabilirler.

Diğer yandan, bunların 5510 sayılı Kanun'a göre isteğe bağlı sigortalı olmaları her zaman mümkündür. Bu durumda da sigortalılık statüsü değişmekte olup, bunlar 5510 sayılı Kanunun 4'üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olarak kabul edilecektir.