Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi (İSAM) tarafından düzenlenen ve hafta sonunda İstanbul''da gerçekleştirilen AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİNDE DİN-DEVLET İLİŞKİSİ başlıklı sempozyumda, ülkemizin sosyal ve siyasi gündeminden hiçbir zaman düşmeyen ve sağlıklı bir zeminde tartışılması nerede ise imkansız hale gelen konuların ele alınmasını önemli ve olumlu bir adım olarak görmek gerekir.
Din-Devlet ilişkisi meselesi gibi Türkiye''nin nerede ise modernleşme tarihi boyunca devamlı sorun olmuş ve bir türlü sağlıklı bir çerçeveye oturtulamamış bir konu hakkında bir yandan güvenilir bilgi üretmek zor olurken diğer yandan bu ilişkide yaşanan sorunlara ufuk açıcı çözümler bulmak imkansızlaşmaktadır. Bu tür konularda hiç kimse yeni bir açılıma ihtiyaç duyduğunu kabul etmemekte ve yeni bir açılımı dinlemek istememektedir.
Toplumun tartışma gündeminden inmeyen temel sorunların tartışılması ve mevcut sorunlara sağlıklı çözüm önerileri getirilmesi imkansızlaşmaktadır. Bu tür konularda herkes ya yeteri kadar bilgiye sahip olduğunu sanmakta yahut da ideolojik zemine kayan tartışmalardaki tercihlerin sorgulanmasını kimse istememektedir. Nerede ise bir nass mertebesinde kabul görmüş ve üzerinde çok yönlü düşünülmemiş konularda insanlar tartışmayı gerekli görmemekte, dahası bu tür konuların tartışılmasını sınırlandıran çeşitli argümanlar bulunmaktadır.
Din-Devlet ilişkisi sorunu Türkiye için böyle bir sorundur. Bu konudaki bilgilerimizi eleştiriye tabi tutma, yeniden değerlendirme ve müktesebatlarımızı gözden geçirmeyi kimse düşünmüyor. Oysaki mevcut kabullerimiz ve bilgilerimiz sorunun çözümünü sağlamıyor. Bazen ortada bir sorun yok anlamında sözler duysak da bir şeyin varlığını kabul etmemek gerçekten sorunu yok etmiyor.
Din-Devlet ilişkisi, sadece Türkiye değil nerede ise dünyanın her yanında bir sorundur. Ancak her toplumda bu sorunun mahiyeti, tarafları ve işleyiş biçimi farklılık göstermektedir.
Avrupa Birliği sürecine ilişkin tartışmalarda zaman zaman din-devlet ilişkisi de gündeme gelmekte ve bu sürecin söz konusu ilişkiye nasıl bir çerçeve getireceği merak konusu olmaktadır. Konuyu en olumsuz noktaya taşıyanlar böyle bir süreçte Türkiye''nin laik düzeninin olumsuz etkileneceğinden kaygı duymaktadırlar.
Bu sempozyumda kendi ülkelerindeki durum hakkında bilgi veren Almanya, İsveç, Hollanda, İngiltere, İtalya, Yunanistan, Fransa, Belçika, Danimarka, Polonya ve Avusturya''dan gelen uzmanların anlattıklarından gayet net şekilde anlaşılmaktadır ki din-devlet ilişkisi konusunda tek bir Avrupa söz konusu değildir. Bu ülkelerin hepsi Avrupa Birliği üyesi olmakla beraber hepsinde tek bir model geçerli değildir. Avrupa ülkelerinde din-devlet ilişkilerinde gözlenen farklılıklar hukuki yapı, din eğitimi ve din hizmetlerinin sunuluşu biçiminde ortaya çıkmaktadır. Bu ülkelerin hepsi laik yapıda olmalarına rağmen din-devlet ilişkilerinin oturduğu hukuki yapı, öğrencilere din eğitiminin verilmesi sistemi ve din hizmetlerinin sunuluşunda büyük farklılıklar bulunmaktadır.
Ancak bu farklılıklara rağmen genel ilkelerde ve yaklaşımlarda ortak noktalar söz konusudur.
Altının çizilmesi gereken önemli bir nokta da Türkiye''deki din-devlet ilişkisi yapısının bu ülkelerin hiçbirisiyle benzerlik göstermemesidir. Bilindiği gibi Türkiye laik sistemini Batıdan almış ve Batılı bir model olarak kurumsallaştırmıştır. Buna rağmen hiçbir Batı ülkesi modeliyle birebir örtüşmemesi dikkat çekicidir.
Türkiye''nin sorun alanlarını gözden geçirmesi, yeni çözümler geliştirmesi ve sağlıklı değerlendirmeler yapabilmesi için Avrupa tecrübesini iyi bilmesi ve Avrupa ile yüzleşmesi gerekiyor. Modernleşme tarihimizin bir Batılılaşma tarihi olması Avrupa ile yüzleşmemizi daha da anlamlı ve önemli hale getirmektedir. Sağlıklı bilgiye ulaşmak için kendimizle birlikte olmak istediğimiz dünya ile de yüzleşmemiz ve başkalarının tecrübelerinden yararlanmak rasyonel bir eylem olmalıdır. Bizim gibi toplumlar hep Oryantalizme muhatap oldular; oysaki daha çok Oksidantalizme ihtiyacımız var.
