Sınavsız bir eğitim olur mu hep tartışılagelmişidir. Sınav kaygısı olmadan, dersten geçip kalmayı düşünmeden, öğrenmenin keyfini çıkarsa çocuklarımız diye düşünmeden edemeyiz. Ancak bizim gibi çocuk ve genç nüfusun fazla olduğu bir ülkede sistemi sınavsız kurgulamak hayli zor. Kısa vadede sistemi değiştirecek gibi de görünmüyoruz, dolayısıyla da sınavlara alışacak çocuklarımız. Sınav olsun da adaletli olsun, çocuğun kendine has özelliklerini göz ardı etmesin, önemli olan bu aslında. Bugün geldiğimiz noktada gerek TEOG yani liseye geçiş sınavı, gerekse üniversite sınavı eksiklileri olmakla birlikte birçok önemli hata ve eksikliklerin düzeltildiği sınavlar haline geldi denebilir. Üniversite sınavındaki katsayı kısıtlamalarının kalkması, iki aşamalı sınav yapılması olumlu gelişmelerden.
TEOG sınavında ise daha önce SBS sınavına göre çok daha radikal değişikliler yapıldı ve bu değişiklikler çocuk psikolojisi ve ölçme değerlendirme açısından hayli olumlu. Önceden bir oturumda yapılan ve tüm ilköğretim bilgilerini kapsayan sınav, yıl içinde 2 kez yapılmaya başlandı. En önemli değişiklik ise her dersin sınavının ayrı ayrı yapılması, 20 soruya 40 dakika kadar bir süre verilmesi ve sınavlar arasında molaların olması. 6 dersten yapılan sınav 2 güne yayılıyor ve her çocuk kendi dersliğinde sınava giriyor. Bu çok önemli bir değişim. Sınavı yetiştirememe yani zamanı kullanım sorunu ve özellikle küçük yaşta sınav stresi ile baş etmekte zorlanan çocukların bildik bir ortamda sınava alınarak kaygı yaşamaları engellenmeye çalışılıyor.
Bütün bu olumlu gelişmeler rağmen, çocuklarımızın bir kısmı sınav sürecini iyi yönetemiyorlar ve kaygıyla baş etmekte zorlanıyorlar. Sınav öncesi gerginlik, huzursuzluk, baş ya da karın ağrısı gibi belirtilerle başlayan bu durum sınav sabahı en üst düzeye ulaşıp, bazen çocuğun sınava girmemesine ya da sınavdan erken çıkmasına dahi neden olabiliyor. Bazı çocuklar ise sınavdaki heyecanları ve panik durumları nedeniyle bildikleri soruları dahi yanlış cevaplayıp, fazla sayıda dikkat hatası yapabiliyorlar. Niçin kaygı yaşar çocuklar sınavda? Başlıca iki nedeni vardır çocukların sınavda kaygı ve panik hali yaşamaları için. Birincisi çocuğun yapısal olarak kaygılı olmasıdır. Bu özellikteki çocuklar genellikle başarama endişesi yaşar, başaramayacaklarını düşünerek sonrasında olacaklar konusunda aşırı huzursuz olurlar. Bu durumun oluşmasında anne babanın ve eğitimcilerin katkısı pek yoktur. İkincisi ise; çocuğu sınavlar konusunda aşırı derecede uyaran, başarması için baskı kuran, sınav sonuçlarını beğenmeyip sürekli eleştiren ve sınav sonucu hakkında da çocuğu tehdit eden kaygılı ve mükemmeliyetçi anne babaların oluşturduğu sınav kaygısı halidir. Beklentileri yüksek, çocuğunun başarılı olmasını fazlaca isteyen ve en ufak başarısızlığa tahammülü olmayan bu anne babalar çocuğun kaygı düzeyini artırarak daha da başarısız olmasını sağlarlar. Özellikle kaygıya yatkın çocuklar anne babanın bu tutumundan çok etkilenir, sınav öncesinde ve sınav süresince yoğun sıkıntılar yaşar ve tam performanslarını gösteremezler.
Oysa anne babaya düşen öncelikle beklentilerini gerçeğe uygun hale getirmek, yani çocuğunun kapasitesi ve yönelimleri doğrultusunda bir hedef belirlemektir. Sınavın sonucuyla ilgilenmek yerine, çocuğun okul ile ilgili sorumluluklarını yerine getirmesi konusunda takip ve teşvik etmek en doğru yaklaşımdır. Sorumluluklarını yerine getiren bir çocuk, başka bir sorun olmadığı takdirde eninde sonunda başarıya ulaşacaktır. Anne babalar hayatta başarılı olmak için tek göstergenin marka bir okulda okumak olmadığını en iyi kendileri bilirler aslında. Kendine güvenen, yaşam becerileri ile donanmış, ilişkileri iyi yönetebilen çocuklar birkaç puan az aldıkları için hedeflediğiniz okulu kazanamamış olabilirler. Olsun, siz onların moralini sınav öncesi ve sınav sonrası yüksek tutun. Sürekli eleştirilen ve tehdit edilen bir çocuktan başarı beklemek hayalcilik olur ancak.
