İstiklal mücadalesi sonunda modernleşme ve batılılaşma cereyanlarına da tabi olarak kurduğumuz türkiye cumhuriyeti devleti; ilim, sanat ve sosyal hayat dilinde bir sadeleşme ve arılaşma politakasını uygulamaya koymuştur.. bu politakada aşırılıklara gitmekten kurtulmadığı zamanlar olmuştur..
arapçadan, farsçadan gelerek dilimizi zenginleştiren birçok kelime ve kavramın yerine türkçe kök ve ekleri kullanarak yeni sözcükler ve tabirler yapmak yoluna gidilmiştir.. ilim, eğitim ve felsefe terimleri değiştirilmiştir.. bu değişiklik mektep (okul) kitaplarına da intikal ettirilmiştir…
büyük ölçüde (türk dil kurumu) uzmanı agop dilaçar, saim ali dilemre, mehmetali ağakay, besim atalay ve arkadaşları tarafından gerçekleştirilen dil devriminin, dilimizde bir fakirliğe ve ifade güçlüğüne sebeb olduğu en sonunda anlaşılmıştır..
dil devriminin bu neticeye gelip bir duvara tosladığı; kemal atatürkün, falih rıfkı atay'a söylediği şu sözlerle de sabit olduğuna hükmedebiliriz.. falih rıfkı atay'ın (çankaya) isimli kitabında nakledilen bu sözlerin özeti şöyledir: '-çocuk!.. dilimizi bir çıkmaza sokmuşuzdur..lisanımızı bu çıkmazda bırakamayız.. icabedeni elbette yine biz yapacağız.. çıkmazdan yine biz kurtaracağız..'
falih rıfkı atay'ın; siyasi temayülleri bir tarafa, dil devrimindeki ifrat ve yanlışlıkları gören bir muharrir olduğu için kitabında bu hususlara temas ettiğine şüphe yoktur..
atay'ın kendi dili ve uslubu da aslında sade, açık ve tabii bir lisandır.. tutmayan, yayılmayan, kullanılmayan sun'i (yapma) kelimelerin dilimizi bozmaktan başka bir işe yaramayacağını iyi biliyordu…
atatürk, 1938 de vefat ettiği için dil devriminin yanlışlık ve ifratlarını düzetmeye vakit ve fırsat bulamamıştır.. dil devriminin isabetsizliğini farkettiği zaman, hastalıklarla mücadele ediyordu..
atatürk'ten sonra cumhurbaşkanı olan ismet inönü; bana, prof. fuat köprülü 'nün anlattığına göre, kemal atatürk'ün başaramadığı dil devrimini başarmak ümidine düşmüş, iş başına geldikten sonra 'arılaşma'nın ve 'kelime yapımcılığı'nın devamını sağlamaya çalışmıştır.. 1945 senesinde de 1924 anayasasının dilini yeni kelimelerle değiştiren kanunu kabul ettirmiştir…
ismet inönü'nün dil politikası 1946 -1947 devresine kadar devam etmiş, o yıllarda iş başına gelen milli eğitim bakanı reşat şemseddin sirer'in şuurlu ve basiretli icraatı sebebiyle 'yaşayan dil ve ilmi terimler politikası' uygulama alanına sokulmuştur.. bu politikayı ismet inönü'nün tasvib ettiği de, bir ihtimal olarak düşünülebilir…
1950'den itibaren de arılaştırmak, öztürkçeleştirmek adıyle dilimizde yapılan tahribatın tamiri cihetine gidilmiş; dışişleri bakanı, aynı zamanda dil, edebiyat ve hukuk bilgini olan fuat köprülü ve arkadaşlarının teşebbüsüyle anayasayı tekrar eski ve tabii diline kavuşturan kanun kabul edilmiştir.. 1960 yılına kadar süren demokrat parti iktidarında dil uydurmacılığına itibar ve iltifat edilmemiştir…
1961 seçimlerinden sonra kurulan koalisyon hükümetinin milli eğitim bakanı prof. ibrahim öktem imzası ile yayınlanan genelgeyle, ders kitablarında 'dil kurumu' terimlerinin kullanılması mecburiyeti getirilmiş , ilk ve orta öğretimde okutulacak ders kitablarında büyük ölçüde yenilik ve değişiklik yapılmıştır…
netice olarak, dil meselesinin ehemmiyetini ve insan hayatındaki rolünü şöyle tarif etmek isabetli olur: insanoğlu, ana dilinin ne kadar çok kelimesini bilir, ne kadar çok cümle tipini kullanabilir hale gelirse, o kadar güçlü düşünce iktidarına malik demektir.. bu sebeble, eski yeni, dilimizin bütün kelimelerini, kavramlarını öğrenmeye ve kullanmaya bakmak, bir hedef teşkil etmelidir…
arapçadan, farsçadan alınıp da dilimizin anlatım gücünü genişleten kelimelerin aleyhinde bulunmak; cehalete ve kültür fukaralığına alamettir…
