*
felsefe ve düşünce âleminde aforizma ile keskin fikirlerini anlatan filozoflar;
gibi büyük düşünürlerdir..
aforizma bir form olarak neredeyse bütün disiplinlerle dirsek teması halindedir.. yukarıda saydığım filozoflar; kimi zaman felsefi, bazen şiirsel, bazen de edebi ciheti baskın olan aforizma yazarlarıdır..
aforizma dediğimiz kısa, öz ve dolgun cümleler; aynen özdeyişlere, vecizelere, özlü sözlere, güçlü duyguların ve prensiplerin ifadesi olan beyanlara benzemektedir.. alman filozofu
22 şubat 1788'de doğmuş, 21 eylül 1861'de frankfurt'ta ölmüştür.. dünyanın anlaşılmaz, bilinmez meçhullerden ibaret bulunduğunu tekrarlamıştır..
nin de (1844-1900) ilk akıl hocasıdır.. 19. yüzyıl filozofudur.. felsefenin, ahlak, pisikoloji, metafizik, estetik, etik, fenemoloji, sahalarında fikir yormuştur..
bugün de bu kötümser düşünürün hayat, dünya, ahlak gibi konularda söylediği aforizmalardan sevgili okuyucularıma bir demet sunuyorum:
*
- mutluluğumuzun onda dokuzu sağlığa dayanır..
- sağlık dışında her şey mutluluk için ikinci plânda kalır..
- aristo; seçkin ve üstün insanların melankolik olduğunu beyan eder ki bu tespit şponhavır'a göre doğrudur..
- çiçero da bütün dâhilerin melankolik olduğunu söyleyerek aristo'nun kanaatini tekrar etmektedir..
- sağlık, kısmen güzellikle akrabadır.. güzellik kalpleri kazanan bir tavsiye mektubudur..
- aristo boş zamanı dolduracak duygusal hazlar veya budalalıklar bulunmadığı sürece, bu boşluğu can sıkıntısı ve atalet işgal eder demektedir.. ve bu sözü şponhavır tekrarlıyor..
- boş zaman cahillerin can sıkıntısıdır.. sıradan insanlar sadece zamanı geçirmeyi düşünürler.. herhangi bir yeteneği olan kimse ise ondan yararlanmayı düşünür..
- sınırlı insan, iskambil gibi uydurulmuş oyunlar olmasa, çareyi eline ne geçirdiyse şıkırdatmakta ve tıkırdatmakta bulur.. sigara da seve seve düşüncelerin yerine koyacağı bir şeydir.. iskambil oyunu tüm ülkelerde tüm toplumun boş uğraşması olmuştur.. bu oyun, topluluğun değerinin ölçüsü haline gelmiştir.. bütün düşüncelerinin iflasına alâmettir.. insanların birbirlerine vereceği fikirleri olmadığı için iskambil kağıdı alıp verirler ve birbirlerinin parasını kapmaya çalışırlar.. bu oyunun ahlak bozucu bir etkisi vardır.. püf noktası ise, her adımda her yolda ve her kurnazlıkla ötekinin elindekini kazanmaktır.. oyundaki böyle alışkanlıklar kök salar, pratik hayata da uzanır ve insan yavaş yavaş ikili ilişkilerde de böyle davranmaya başlar.. ve yasal olarak izinli olduğu anda eline geçen her avantajı kullanma hakkı olduğunu düşünür.. burjuva yaşamında bunun örneklerine her gün rastlanmaktadır..
- nasıl ki en mutlu ülke; az veya çok ithalat yapması gerekmeyen ülke ise; iç zenginliği kendine yeten ve eğlenmek için dışarıdan az yahut çok bir şeye ihtiyaç duymayan en mutlu insandır.. dışarıdan alınan pahalıya mal olur, bağımlılık yapar ve tehlike getirir; bıkkınlığa neden olur.. ve sonunda da yerli toprak ürünlerinin kötü bir ikamesi yerine geçer.. goethe'nin söylediği söz doğrudur: “her olayda, herkesin sonunda kendi sınırlarına çekileceği doğrudur.. tıpkı oliver goldsmith'in söylediği gibi: her yerde sadece kendimize emanet olduğumuzdan.. mutluluğumuzu da kendimiz yapar yahut kendimiz buluruz” (the traveller, v.431).
- bu yüzden herkes kendisi en iyi olmalı ve en çoğunu kendisi yapmalıdır..
- aristo, büyük bir haklılıkla, “mutluluk, kendi kendine yetenlerindir” demiştir.. (eudemos'a etik, VII 21).
- çünkü mutluluğun ve hazzın bütün dış kaynakları, doğaları gereği son derece güvenilmez, nâhoş ve geçicidirler, rastlantıya bağlıdırlar, bu yüzden en elverişli koşullarda bile kolayca kuruyabilirler...
