AK Parti’nin mahallî idareler seçiminde oy kaybına uğramasıyla ilgili tartışmalarda “fabrika ayarlarına dönüş” çağrısı giderek yaygınlaşıyor. Aslında fabrika ayarlarına dönüş çağrısı daha önce de dillendirilmişti. “Kuruluş felsefesi” gibi ifadeler de bu çağrılarla birlikte gündeme geldi. Fakat bu çağrılar farklı çevreler tarafından gündeme getirildiği için herkesin aynı anlama gelecek sözler sarf edip etmediği üzerinde pek durulmadı. Dolayısıyla fabrika ayarları ve kuruluş felsefesi ile kastedilenin ne olduğuna dair bir uzlaşma görüntüsü verildi. Sanki konuyla ilgili fikir yürütenler böyle bir uzlaşmanın varlığını temel alarak konuşuyor. Böyle bir kabulün ne kadar anlamlı olacağı sorusunun sorulmadığı bir siyasî tartışma zemininde dönüş çağrılarını dillendiren çevrelerin ortak bir fikirde uzlaştıklarını düşünmek herhalde yanıltıcı olacaktır. Üstelik geride kalan yirmi yılı aşkın dönemde bütün dünyada olduğu gibi Türkiye’de de büyük değişimler yaşandı ve bu değişimleri göz ardı eden bütün yaklaşımlar “muhafazakâr” paydada buluşmaktan başka bir ortaklığa sahip değil. Bu da “muhafazakâr” kavramı üzerinde yeniden durmayı gerekli kılar. Sıkça kullanılan bir kavram olmakla birlikte muhafazakârlığın siyasî ve ideolojik bakımdan çerçevesi sarih bir şekilde çizilmiş değildir. Eğer muhafazakârlık siyasî ve ideolojik bakımdan belirli bir düşünme ve davranış biçimini gösteriyorsa bunun belirginleştirilmiş olması gerekir. AK Parti’nin kuruluş dönemiyle ilgili olarak da belirli bir düşünme ve davranış biçiminin farklı çevreler tarafından benimsenmiş olması gerekir. Fakat “fabrika ayarlarına dönüş” çağrılarını dile getirenlerin aynı derecede belirgin bir düşünme ve davranış biçimini işaret etmedikleri çok açıktır. Kimi muhafazakârlık ve devrimcilik kavramlarını birbirine mezcetmekte kimi de belirli bir insan tipine odaklanmaktadır. Her iki yaklaşımda yirmi yılı aşan dönemin değişimleri göz ardı edilmektedir. Altını çizmeye çalıştığımız değişimleri muhafazakâr düşünme biçimlerinde görebiliriz. Aynı şekilde muhafazakâr olduğu kabul edilen kişi ve gruplar da büyük bir değişim yaşadı. Muhafazakârlıkla ilgili bir araştırmada son yirmi yılda meydana gelen değişimlerin baş döndürücü bir hıza ulaştığı görülecektir. Muhtemelen asıl şaşırtıcı olan da bu değişimin bizzat kendisidir. Baş döndürücü değişim ile mücahit ve müteahhit karşıtlığını kastetmiyoruz. Ahlâkçı ve davranışlara odaklanan bir yaklaşımı benimsediğimi söyleyemem. Davranışlara odaklanan yaklaşımlar fikri geri plana iter. Böyle bir yaklaşımın açıklayıcı olmayacağı da ortadadır.
Peki, asıl üzerinde durulması gerekli değişimi nerede aramak gerekir? Örneğin bu dönemin asıl değişimi, üzerinde uzlaşılmış bir muhafazakâr tipin olamayışının fark edilmesi midir? Aynı şekilde baş döndürücü değişim ile muhafazakâr kavramının uyumsuzluğunun siyasal tercihler üzerindeki etkisini tespit ettiğimizde “fabrika ayarlarına dönüş” çağrıları anlamını yitirir mi? Bu çerçevede FETÖ gibi muhafazakâr gruplar içinde yer alan kişilerin uluslararası ve hatta küresel ilişkilerinin ideoloji üzerindeki etkisi nedir?
Eğer böyle bir etki kaçınılmaz ise meydana gelen değişim ile ilişkilendirmek mümkün müdür? Bu şartlarda fabrika ayarlarına dönüş ile kastedilen nedir? Sorular muhafazakârlık ile İslamcılık ve siyasal İslam ilişkisinin ortaya çıkarılmamasıyla daha da artmaktadır. AK Parti’nin yirmi yıllık dönemini tanımlarken muhafazakârlık kavramının kapsayıcı olmayacağını baştan kabul etmek gerekir. Nitekim muhafazakârlığı benimseyen grupların kahir ekseriyeti İslâmcılık ve siyasal İslâm kavramlarına oldukça mesafelidir. Hatta muhafazakâr kişi ve grupların, bu mesafeli duruşu, ideolojik bir tutuma dönüştürdükleri de bir gerçektir. İslamcılık ve siyasal İslam kavramalarının gündemden düştüğünü söylemek belki haksızlık olur fakat bir ideolojik tutum olarak muhafazakârlaşmanın İslâmcılık ve siyasal İslâm karşısında çok geniş bir alan kazandığı da aşikârdır. Elbette İslamcılık düşüncesi muhafazakâr gruplar tarafından geçmişte de benimsenmemişti. Fakat bugün muhafazakâr grupların hâkimiyetiyle İslamcılık düşüncesi çok daha geri planda kalmıştır. Değişimin asıl etkisini ideolojik kimlikler üzerinde aramak gerekiyor. Fikrî kimliklerde meydana gelen değişimin yansımasını mahallî idareler seçimlerinde görebiliriz. Karar gazetesinin fikrî temellerini inşa ettiği bir karşıtlıkta Yeniden Refah Partisi yükseldi. Bu çevrelerin muhafazakârlık kavramının anlamı üzerinde uzlaştıklarını herhalde düşünemeyiz. Muğlak bir muhafazakârlığın her alanda üstünlüğü ele geçirdiği çok açıktır.
