Müzik sosyolojisi, ülkemizde oldukça boş bir alandır ve Türkiye gibi Anadolusundan Rumelisine muhteşem bir ses coğrafyası ve hikâye zenginliğine sahip, yani müzik sosyologlarının bolca malzeme bulabileceği bir ülkede müzik sosyolojisi alanında maalesef yerli ve yeterli çalışma pek yoktur. Türkiye'deki yerli cevheri henüz farkedemeyen ve işlemeyi de beceremeyen, Theodor Adorno'ya takılıp kalmış müzik sosyologlarına rağmen, bu alanda birşeyler ortaya koymaya çalışan akademisyenler de var. Üstelik müzik sosyolojisi ile ilgili “yerli” konular üzerinden yeni şeyler söylemeye çalışan bu akademisyenler, müzik eğitimi de almış, müzik dilini bilen, sesiyle veya enstrumanıyla müzik icrâsının içinde olmaya gayret gösteren kimseler olarak da dikkat çekiyor. Çünkü müzikle icrâcı olarak ilgilenmediği ama sadece dinleyici olduğu, müziğin dilini bilmediği halde müzik sosyolojisi çalışan, hatta daha önceki bir yazımda da belirttiğim gibi müzik bilmediği halde müzikolog olarak anılan kimselerin kol gezdiği bir ülkede ve akademik ortamda yaşıyoruz. Allah âkıbetimizi hayreylesin !
Daha önce “Mûsikî İnkılâbının Sosyolojisi” adlı kitabıyla yerli müzik sosyolojisi alanında önemli bir çalışma ortaya koyan Güneş Ayas, “Müzik Sosyolojisi: Sorunlar, Yaklaşımlar, Tartışmalar” adlı yeni kitabıyla bu alana yaptığı katkıyı sürdürüyor. Güneş Ayas, Doğu Kitabevi tarafından yayınlanan kitabının birinci bölümünde müzik sosyolojisinin meselelerini ele almış. Müzik sosyolojisinin meselelerine ayrılan birinci bölüm, “Modern Sanat Miti”, “Toplumsal Yapılar ve Müzik: İndirgemeci Görüşlerin Eleştirisi”, “Müzikte Anlamın Sosyal İnşâsı”, “Etnosantrizm, Oryantalizm ve Müzik”, “Weber'den Adorno'ya Kapitalist Rasyonelleşme ve Müzik”, “Beğeni Hiyerarşileri ve Sınıflandırma Stratejileri”, “Popüler Müzik Tartışmaları”, “Sanat Dünyaları Yaklaşımı: Birlikte Yapılan Bir İş Olarak Müzik”, “Müzik Geleneklerinin Sosyolojisi” ve “Türkiye'de Müzik Sosyolojisi: Değişen Paradigmalar, Kesişen Temalar” gibi başlıkları ve konuları ihtivâ ediyor. Yazar, bu başlıkları geniş bir biçimde ve sağlam kaynaklar ışığında ele almış. Ayas'ı ve çalışmasını önemli kılan unsurların başında, hem sosyolojiyi hem de müziği (aynı zamanda eğitimini almış amatör bir icrâcı olarak) biliyor olması geliyor.
Güneş Ayas'ın kitabının ikinci bölümü “Osmanlı-Türk Müziğinin Meseleleri” başlığını taşıyor ve yazar bu meseleleri beş makale ile ele alıp inceliyor. Bir kere “mûsikî inkılâbı” meselesi, Ayas'ın “Mûsikî İnkılâbının Sosyolojisi” adlı çalışmasında ele alınmış olduğu için yazar bu kitabında da konuya temas etmeyi ihmal etmemiş. Sözkonusu beş makale, özellikle cumhuriyet dönemi ve Osmanlı mûsikîsi ilişkisini ya da ayrışmasını yerli bir sosyolog bakış açısıyla ve yine iyi bir kaynakça ışığında ele alıyor ve okuyucunun ufkunu açıyor. Bu bölümdeki beş makale de önemli ama, bektâşî nefesleri üzerinden Gökalpçi yaklaşıma getirilen eleştiriyi kendi adıma anlamlı bulduğumu ifade etmeliyim. Çünkü bu yaklaşıma eleştiri daha ziyade Osmanlı-Türk mûsikîsi üzerinden yapılan bir eleştiriydi ve bu eleştiri, Gökalpçi düşünceye eleştiri konusunda yeni bir sosyolojik yaklaşım ve veri sunuyor.
Güneş Ayas, bir sosyolog ve mûsikî icrâcısı kimliğiyle, evrensel müzik sosyolojisi birikimini de gözardı ve ihmal etmeden, yerli müzik sosyolojisi alanında nitelikli çalışmalar ortaya koyuyor. Bu bence önemli ve anlamlı.
