Başrolünü Russel Crowe''un oynadığı John Nash''in hayatının anlatıldığı film Akıl Oyunları, 2002 yılında en iyi film dahil 4 Oscar almıştı.

Bu filme konu olan ünlü matematikçi bugün 84 yaşında ve mezun olduğu, doktorasını yaptığı Princeton Üniversitesi''nde çalışmalarını sürdürüyor.

Ve her gün üniversiteye gidiyor.

*

İnsan ilişkilerini ikili oyunla izah eden ünlü matematikçi John Nash, Bilgi Üniversitesi''nin ''Oyun Teorisi Dünya Kongresi 2012''ye katılmak üzere bu hafta İstanbul''daydı.

Başlangıçta uygulamalı matematik dalında zorlu bir alan olarak geliştirilen Oyun Teorisi, geçen yüzyılın ikinci yarısı itibari ile ekonomi için de esaslı bir araç haline geldi.

Oyun Teorisi''ni anlatan en iyi örneklerden biri ''Prisonner''s Dilemma'' olarak bilinen örnek:

Polis, bir hırsızlık vakasından dolayı iki kişiyi gözaltına alıyor.

Her ikisinin de soyguna karıştığı biliniyor ancak yeterli delil yok.

Bu nedenle şüpheliler ayrı hücrelere konularak her birine ayrı ayrı şu seçenekler sunuluyor:

- Eğer soygunu arkadaşınla birlikte yaptığını itiraf edersen ve arkadaşın sessiz kalmayı seçerse sen hiç ceza almayacaksın, arkadaşın ise 4 yıl hapse girecek.

- Eğer sessiz kalırsan, arkadaşın da sessiz kalırsa ikiniz de delil yetersizliğinden sadece 1 yıl hapis yatacaksınız.

- Eğer ikiniz de itiraf ederseniz o zaman 2''şer yıl hapse gireceksiniz.

Nash öncesi teori, herkesin kendi çıkarları doğrultusunda hareket etmesi gerektiğini söylüyordu.

Bu durumda en az cezayı almak isteyen mahkumlar, kendilerine yapılan bu teklifte sessiz kalmayı seçip 1 yıl hapse razı olmalıydı.

Ancak Nash işte bu noktada devreye girdi. ''Ya o beni ele verirse! O zaman 4 yıl hapis yatarım'' korkusu nedeniyle bu hikayenin sonunda her zaman her iki mahkumun da suçu itiraf ederek 2 yıl hapis yattığını görüyoruz.

İşte bu noktaya da Oyun Teorisi''nde ''Nash dengesi'' adı veriliyor.

*

Kim bu adam tanıyalım;

Babasının ismini taşıyan John Nash, küçük yaşlarda herkes sokakta oynamayı tercih ederken o evde deneyler yapmayı, matematik teorilerini ispatlamayı seçiyordu.

Kimyaya ilgisi yüzünden bir gün evde yaptığı karışımın patlamasıyla bir arkadaşı ölse de o bilime merakını hiç kaybetmedi.

Harvard Üniversitesi''ne gitmeyi düşünüyordu ancak Harvard kendisine daha düşük prestijli bir burs verince tercihini Princeton''dan yana kullandı.

Bilinen matematiği öğrenmek yerine matematiği yeniden yazmayı hayal ediyordu.

Ve o hayal 27 sayfalık bir tez ile gerçekleşti.

Oyun Teorisi tezi, John Nash''e 44 yıl sonra Nobel Ekonomi Ödülü''nü getirdi.

*

Nash, 23 asal sayısına tutku derecesinde bağlı. Bu sayının özel bir önemi olduğuna inanıyor.

Hastalığı, ilk kez Life dergisinde Papa 23''üncü John''un fotoğrafını gören Nash''in etrafındakilere fotoğraftakinin kendisi olduğunu söylemesiyle başladı.

11 yıldır Oyun Teorisi üzerine çalışmalar yürüten Güney Florida Üniversitesi öğretim üyesi Dr. Berna Tuncay''ın oyun teorisini tanımlarken yaptığı benzetme ilginç;

Nash''in geliştirdiği teoriyle ekonomi biliminde açılan kapılar aynı DNA''nın ilk kez keşfedilmesiyle biyolojide yaşanan devrimi andırıyor.

*

Ekonomide devrim yapan Nash''in evlilik konusunda da çok çarpıcı bir teorisi var: Eğer bir konuda haksızsanız eşinizle tartışmanızda bunu mutlaka hemen itiraf edin, eğer bir konuda haklıysanız susun!

Çünkü bir kadını konuşarak ikna edebilme şansınız yoktur.

Bence bu oyun teorisinden bile daha esaslı!

*

Kapitalizmin babası Adam Smith, ''Her insan kendi çıkarını düşünür ve ona göre hareket ederse toplumun refahı da aynı şekilde artar'' diyerek vahşi kapitalizmi başlattı.

Nash ise tam tersini savunuyor; Ona göre her insan hem kendi çıkarını hem de ait olduğu grubun menfaatlerini düşünür ve ona göre hareket ederse toplam refah artar.

İnsanı makineleştiren kapitalist sistem, insanla yaptığı mücadelesinde her zaman galip gelse de her savaşın sonunda kendini de yenilemek zorunda kaldı. Kapitalizm, son yenilemeyi de yaşadığımız küresel finans krizinin sonunda yapacak ve biraz daha insanileşecek. Bu sistemin insanileşmesine da Nash''ın katkısını unutmamak ve hakkını teslim etmek lazım.

Az korkun, çok ümit edin; az yeyin, çok çiğneyin; az konuşun, çok şey ifade edin; az kızın,