Amerikan bankacılık tarihini izlemeliyiz!..

Akıllı politikacı, kriz haline dönüşmüş problemleri çözmek için, reform yapar.. Bunu yapmazsa, "kriz", hem politikacıyı, hem de demokrasiyi yok eder.

İktidardaki üçlü koalisyonun, reform yapma yeteneği yok.. Onlar gündemi belirlemiyor, gündemin peşinde, savrulup, duruyorlar..

Bir "bankacılık krizi" var mesela..

Gelişen ekonomik şartlar ve büyüyen rakamlar, eski yasalarla düzenlenen ekonomik hayatı, beklenmedik kural-dışılıklara itti.. Liberal ekonominin hukuki ve ahlaki yasal alt-yapısı oluşturulmadığı için, bankacılığa sızmalar oldu.. Şimdi "banka" denilince, akla "banka boşaltmak" da geliyor.

En gelişmiş liberal ekonomiye sahip olan Amerika Birleşik Devletleri de, geçmişte bu tür olayları yaşadı.. 1900'lü yıllardan başlatılan çalışmalar ve çıkartılan yasalar sayesinde, bugün Amerika'da bankacılık, itibarlı bir meslektir.

Amerikan bankacılık tarihi üzerinde yazılmış bir kitaptan, bu konudaki gelişmeleri çıkarttım. (Dolar Barrons, Christopher Elias, Macmillan Publishing, New York 1976)

Bankacılığı düzenleyen bazı kanunlar ve tarihleri şöyle Amerika'da..

Federal Reserve Act (1914), Clayton Antitrust Act (1919), Glass-Steagall Act (1929), Banking Act (1933), Bank Holding Company Act (1956), Bank Holding Act (1970), Truth İn Lending Act (1971) v.b.

Amerika'da da kapitalizm gelişirken, bankalar hızla büyümüş.. Halkın tasarrufunu mevduat olarak toplama yetkisine sahip tek ticaret dalı olan bankacılık, bu imtiyazını, haksız rekabete yol açacak biçimde kullanmış..

Bankalar, holdingler kurarak, sanayi ve hizmet alanlarında, rekabeti yok etmeye başlamışlar.

1929 ve 1933 tarihli iki kanunla, bankaların çeşitli alanlardaki şirketleri içeren holdinglere sahip olmaları, yasaklanmış..

Bunun üzerine, bankalar işe tersten girmiş.. Holdingler, banka sahibi olmuş..

Önce 1956'daki "Bank Holding Company Act"la, bir holdingin birden fazla banka sahibi olması kontrol altına alınmış..

Sonra da, uzun tartışmalar ve "Patman Komitesi Soruşturmaları" ile, 1970'de yeni bir "BankHolding Act" kabul edilmiş..

Bu soruşturmalar sırasında, banka sahibi holdinglerin, gazeteleri, televizyon şirketlerini, sigortacılığı, turizmi, banka gücü ile tekellerine aldığı saptanmış. (Örnek Baltimor'daki Abell Holding'in, bölgenin iki gazetesini, radyo istasyonlarını ve televizyonu kontrol etmesi)

Bu arada, Amerikan Kongresi'ndeki senatör ve milletvekillerinin, bankalı holdinglerle mali bağlantıları ortaya çıkartılmış..

Aynı holdingin sigorta şirketine sigorta olmayanlara, kredi de verilmediği ortaya çıkmış..

Özetle, "serbest pazar ekonomisi" veya "liberal ekonomi ve demokrasi", çok katı yasal-ahlaki kurallarla bağımlı.

Türkiye, Turgut Özal'la bu modele geçti.. Fakat yasal alt-yapı tamamlanmadı.

Özal'ın hızlı ve kaçınılmaz reformlarının çoğu, kararnamelerle yapıldı.. Kanunlar, yeni-yapıya uyarlanamadı..

Bu yüzden kararnamelerle teşvik edilenler, kanunlarla yargılandılar.. (Hayali ihracatta olduğu gibi)

Öte yandan da, kanunların boşluklarından yararlananlar, liberal ekonomik modelin özüne tecavüz ettiler..

Bir bankası, bir gazetesi, bir kanalı olan, siyaseti de, ekonomiyi de esir aldı.. Banka boşaltanlar ve devlet kaynaklarını soyanlar, toplumun itibarlı kişileri oldular..

Bu açıdan, "holding" kavramını çarpıtıp, hem bankası, hem şirketleri, hem de medyası olan sermaye gruplarının konumu, mutlaka bir reformla düzenlenmelidir..

RTÜK Kanunu, bunu televizyon sahipleri için yapmaya çalıştı.. Ama başarılamadı..

Son olarak "Etibank boşaltılması" vesilesi ile gördük.. Dinç Bilgin'in hem bankası, hem gazetesi ve hem de televizyon kanalı olduğu için, hem idare, hem adalet, hem siyaset etkisiz kılınmış..

Ve şimdi de, Etibank boşaltıldığı halde, sanki Dinç Bilgin Murat Demirel'den veya Hayyam Garipoğlu'ndan farklı bir konumda gibi duruyor.. Çünkü gazetesi ve televizyonu var..

Bu tablo, toplumun devlete, hukuka, demokrasiye olan güvenini sarsıyor..

Amerika bunları yaşamış ve yasalarla düzeltip, yeniden düzenlemiş..

Türkiye henüz, skandalları öğrenip, dehşete düşme aşamasında..

ŞAKA

Belediyelere akıl!..

Türkiye'deki 81 ilden 69'u, giderini karşılayamıyormuş.. Bütçeden aldıkları, bütçeye katkılarından fazla imiş..

Bu belediyeler, özelleştirmeden bir banka alıp, bir gazete ve bir televizyon kanalı kursalar, durumları daha sağlam olurdu..

Hatta belediye başkanlarına, makam yatı ve makam jeti bile alınabilirdi..

Devlet boşaltıldıkça, onların cepleri dolardı..

ŞİŞLİ

Sabah, belediyeye âşık oldu!..

Medyakronik.com inter-net sitesinde, Ragıp Duran soruyor:

-İngiltere'de bir gazete, idarehanesini Fleet Street'ten, Thames Nehri kıyısındaki eski doklara naklettiği günden itibaren, sürekli olarak dok bölgesi belediye başkanı hakkında övücü yayın yapsa ne olur?

Cevap şöyle:

-Londra'daki Türkler, dok semtine gelen gazetenin, arsa, imar, inşaat, otomobil parkı veya belediye rüsum ve vergileri konusunda bir sıkıntısı olduğunu anlar..

Sabah gazetesi idarehanesi Nişantaşı'na taşındığı günden beri, hemen her gün Şişli Belediyesi'ne bu gazetede övgü haberleri çıkması, ilgi çekici..

Şişli Belediyesi, zaten Gülay Aslıtürk'ten beri problemli.. Daha sonra, Gökkafes ruhsatı yüzünden, Taksim'in Beyoğlu'ndan alınıp, Şişli'ye bağlanması da unutulmadı.. Ayrıca, Egebank'la Şişli Belediyesi arasındaki mali ilişkiler de, soruşturma kapsamında..

Şişli Belediye Başkanı Sarıgül, ulusal kaynak ve değerler konusunda hassas.. Savarona onarılırken, açtığı aleyhte kampanya, hâlâ hatırlarda..

Boşaltılmış Etibank'ın gazetesi Sabah'ın Şişli Belediyesi ile içli-dışlı olması, herhalde önlenmeli..

Türkiye ortamında en kolay üretilen damga, "şaibe" bugünlerde..