Bulutsu durum

 
Çoğu şairin, yazarın ürününü baştan tasarlamadan ve fakat kendini çağrışımlarının akışına bırakarak yazdığını biliyoruz. Ben onlardan değilim.

Yazma ediminin yazar olan kişide nasıl başladığı açıklanamıyor. Kişi nasıl oluyor da yazıyor, yazabiliyor? Durum, işin zihinsel sürecinden farklı bir olguyu işaret ediyor. Yani bir tez hazırlamak isteyen birinin nasıl çalıştığı meselesi değil karşımızda duran soru. Bunu biliyoruz. Tez hazırlayan kişinin konusu önceden belirlenmiştir. Belirlenmiş olan konunun açıklığa kavuşturulması için yerine göre bir kütüphane araştırması, saha çalışması vb. gerekebilir; böylece toplanan malzemelerin belli bir kompozisyon içinde yazıya dökülmesi gerçekleştirilir. Burada bir meseleyle karşı karşıya bulunmuyoruz. Mesele, "zihinsel yaratı" ürünü olan şiir, öykü gibi eserlerin yazarı tarafından nasıl olup da meydana getirilebildiği sorusudur. O yazılacak olan şeyin ilk kıvılcımı nasıl çıkıyor? Bu kıvılcım nasıl farkediliyor? Bu kıvılcımdan sonra eser nasıl meydana getiriliyor?

Marguerite Duras bu durumu "kara yığın" olarak adlandırıyor. Ve şunları söylüyor bu kara yığın üzerine: "İnsan yazı yazarken, bir içgüdü karışıyor sanki işin içine. Yazılmış olan, çoktan orada, karanlığın içinde. Yazmak, insanın kendi dışında, zamanların birbirine karışmasında sanki: Yazmakla yazmış olmak, yazmış olmakla daha yazmak zorunda olmak, olup biteni bilmekle bilmemek, dopdolu anlamdan yola çıkmak, onun içine girerek anlamdışı olana ulaşmak arasında. Dünyanın ortasında dikilen kara yığın imgesi rastgele bir imge değil." (Somut Yaşam, Can Y. s. 27.)

Duras, kendini zorlayarak ancak bu kadar anlatabiliyor. Sanıyorum onun "kara yığın" dediği şeyle benim bulutsu (nebülöz) dediğim şey birbirine benziyor. Bazı mülakatlarda "nasıl yazıyorsun?" sorusuna bulutsu dediğim duruma göndermede bulunarak cevap verdiğimi hatırlıyorum. O bulutsu durumun zihnimde nasıl peydahlandığını gene de açık seçik bilemiyorum. Bazan gördüğüm bir manzara, bir insan ilişkisi, bir fotoğraf, bir şiir, bir yazı parçası.. o bulutsu durumun zihnimde peydahlanmasına yol açabiliyor. Onun sınırları belirlenmiş değildir. O, aynen bir bulutsu olarak, uzak yıldızların arasında, niteliği belirsiz bir leke halinde orada, zihnimin bir yerinde beliriyor, orada kendini belli ediyor. O bulutsu, zihnimde peydahlandığı anda, ondan nasıl bir öykü çıkartabileceğimi aşağı yukarı kestirebiliyorum. Sonrası, bir ölçüde, bir tez hazırlama sürecine benzetilebilir. Çoğu şairin, yazarın ürününü baştan tasarlamadan ve fakat kendini çağrışımlarının akışına bırakarak yazdığını biliyoruz. Ben onlardan değilim. Ben, o nebülözü biçimlendirmeye çalışırım. Onun biçimlenmiş olduğuna kanaat getirmedikçe yazmaya oturmam. Ama yazı'nın bu yanı deyim uygunsa, onun teknik süreciyle ilgilidir.

Ancak kendini tümüyle çağrışımlarının akışına bırakarak yazan biri için olayın nebülöz safhasının oluşumuyla onun dile getirilişi arasındaki farklılığın çizgisini belirlemek kolay olmayabilir. Ama gene de bu iki safhanın birbirinden ayrı olduğunu kabul etmek gerekiyor: iki safha birbirinin içinde bile oluşmuş olsa...

Bütün bunları söylemekle gene de sorumuzu, nasıl yazılıyor sorusunu cevaplandırmış olmuyoruz. Çünkü o bulutsunun nasıl olup da oluşabildiğinin cevabını bulmuş değiliz, ancak ona göndermede bulunabilecek bir aşamaya ulaşmış oluyoruz.