Aşk: Gideceği yeri bilememek

 
Aşık, daima gidebileceği bir yerin bulunduğunu sanıyor. Gidebileceği bir yer: bu, sevgilinin kendisidir

Dosto'nun Suç ve Ceza'daki tiplerinden Marmeladov'un meyhanede Raskolnikof'a karşı iradettiği söylevinin bazı yerlerini şimdi, farklı bir bağlamda bir kere daha hatırlamamız gerekiyor. Karısının verdiği parayı evine harcaması gerekirken içkiye veren, bu yüzden de günlerdir korktuğu için eve dönemeyen, nehirdeki bir kayıkta günlerini ve gecelerini geçiren Marmeladov, Raskolnikof'a şöyle söyler: "Her insanın, hiç olmazsa gidebileceği bir yeri olması lâzım değil mi? Zira öyle zaman oluyor ki, mutlaka hiç değilse, bir yere gitmek gerekiyor."

Aslında, Marmeladov'un adresi meçhul değildir. Ama o, gideceği yere gitmeye korktuğu için gitmemektedir. Durum, tam da, âşığın gideceği yeri bilememesine uygun düşüyor. Aşığın adresi (sevgili) de bellidir. Ve de onun ulaşmak istediği adresler arasında akılda tutulan ve biricik olan biri varsa, o da sevgilidir (onun adresidir). Ne var ki, âşık için o adrese ulaşmak hiç de göründüğü kadar kolay değildir. Çünkü adresin kendisi, sanılabileceği gibi, şıp diye ulaşılabilecek bir yerde bulunmamaktadır. O adres, Kafka'nın şato beyinin bulunduğu yer gibi, hem herkes tarafından bilinmekte, fakat aynı zamanda ulaşılması da mümkün olmamaktadır. Şato, uzaktan, kimi zaman yakından görünmekte, ortaya çıkmakta ve fakat ona, oraya ulaşmak her defasında yeni bir engelle kuşatılmaktadır.

Aşık, daima gidebileceği bir yerin bulunduğunu sanıyor. Gidebileceği bir yer: bu, sevgilinin kendisidir. Ama âşık gerçekten de o adrese, ona veya oraya ulaşmak istiyor mu? Böyleyse niçin, zaman oluyor, o adres, el altında duruyorken, ona ulaşmak reddediliyor? Her defasında fırsat kaçırılıyor (!) ve fırsatın kaçırıldığı her defasında yeni fırsatların bulunması çabasına girişiliyor?

Böylece, âşığın, gideceği yeri bulamayan birisi olduğunu söylemiş oluyoruz. Aşık, ille de, mevcut olmayan bir yere gitmek isteyen birine benziyor. Şu farkla ki, mevcut olmayan bir yere gitmek isteyen birinin, aslında gitmek istediği bir yer mevcut değildir. Aşıksa, gitmek istediği yer mevcut bulunmasına rağmen oraya varmak istemiyor. Oraya vardığını farzettiğimiz anda bile, o, arayışından vazgeçmiyor ve asla bulduğu zehabına kapılmıyor ve buldum diye avunmak istemiyor. Çünkü onu tahrik eden, bizatihi bu arayış halidir, bulma hali değil. İşte bir kere daha ve değişik bir bağlamda, âşığın nihai hedefinin vuslat olduğu faraziyesini reddetmek zorunda kalıyoruz.

Şu nasihatın nerdeyse bir âşığa yapıldığını söyleyeceğiz: "Şükret ki, gideceğin bir cehennem var!" Böylece, gideceği yerin belli edilmiş olmasının bile ne büyük bir nimet olduğu anlatılmak isteniyor. Aşıksa, gideceği yeri durmadan karıştıran, dahası gideceği yerin bulunmadığını ileri süren biri değil mi? Onun, gideceği yerin adresi belli iken bellisiz hale getirilmiş değil mi? Öyleyse ona, gideceği yer cehennem bile olsa, bilinen bir yere gidebileceği için şükretmesi salık verilirken, dışarda duran birisi, haklı bir tavsiyede ve nasihatta bulunmuş farzedilebilir. Oysa âşık, kendini hiç de öyle görmüyor: o, kendini, gideceği yeri belli olmayan veya gideceği yeri bilmeyen biri olarak görüyor. Gideceği yer belli olsa bile nereye gideceğini bilemeyen birinin şaşkınlığı ve hüsranıdır âşık kişinin payına düşen. Ama o, kendine düşen bu paydan, her nasılsa ve her zaman razı görünmektedir. Ne tuhaf!