T ü r k i y e ' n i n   B i r i k i m i

P O L İ T İ K A

Uzlaşmaya dinamit

Milletvekilleri ikinci turda uzlaşmayı bozdu ve "Tayyip Erdoğan'a yarayacak" diye "ret" oyu verdi. Dokunulmazlık ve uluslararası yasaları düzenleyen maddeler de reddedildi.

TBMM'de uzlaşmanın bozulmasına rağmen, AK Parti ve Saadet Partisi tüm maddelerde "kabul" oyu kullandı. İşte ikinci turda gerçekleşeen Anayasa değişiklikleri ile paketteen çekilen maddeler:

Gözaltı süresi dört gün

1. MADDE ile Anayasa'nın başlangıç bölümünün 5. fıkrasında geçen, "Hiçbir düşünce ve mülahazanın" ibaresi, "Hiçbir faaliyetin" şeklinde değiştirildi. Böylece, düşüncenin suç olmaktan çıkartılması amaçlanıyor.

2. MADDE ile Anayasa'nın 13. maddesindeki temel hak ve özgürlüklerin sınırlandırılmasına gerekçe olacak hükümler daraltıldı. Sınırlama, Anayasa'nın özüne ve ruhuna, demokratik toplum düzeni ve laik cumhuriyetin gereklerine ve ölçülülük ilkesine aykırı olamayacak.

3. MADDE ile Anayasa'nın 14. maddesi değiştirilerek, "İnsan haklarına dayanan demokratik ve laik cumhuriyeti ortadan kaldırma" suç sayılıyor ancak "amaçlama" değil "faaliyette bulunma" koşulu getirildi.

4. MADDE ile Anayasa'nın 19. maddesi değiştirilerek, toplu suçlarda gözaltı süresi 15 günden 4 güne indirildi. Aksi halde devlet tazminat ödeyecek.

Özel hayatın korunması

5. MADDE ile Anayasa'nın 20. maddesi değiştirilerek, özel hayatın gizliliği,

6. MADDE ile Anayasa'nın 21. maddesi değiştirilerek, konut dokunulmazlığı,

7. MADDE ile Anayasa'nın 22. maddesi değiştirilerek, haberleşme özgürlüğü,

8. MADDE ile Anayasa'nın 23. maddesi değiştirilerek, seyahat özgürlüğü için daha fazla koruma sağlandı. Bir kişinin üstü, eşyasının aranabilmesi ve el konulabilmesi, konutuna dokunulabilmesi ve haberleşme özgürlüğünün engellenebilmesi için, "milli güvenlik, kamu düzeni, suç işlenmesinin önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlakın korunması veya başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması" şartı aranacak. Görevliler bu yetkilerini hakim kararı olmadıkça ya da yetkililerin yazılı emri olmadıkça kullanamayacak.

Dil yasağı kalktı

9. MADDE ile Anayasa'nın "Düşünceyi açıklama ve yayma hürriyetini" düzenleyen 26. maddesi değiştirilerek, "düşüncenin açıklanması ve yayılmasında yasayla yasaklanmış bir dil kullanılamaz" hükmü kaldırıldı. Ancak bu özgürlük, "milli güvenlik, kamu güvenliği, cumhuriyetin nitelikleri, devletin bölünmez bütünlüğünün korunması" amaçlarıyla sınırlandırılabilecek.

10. MADDE ile Anayasa'nın 28. maddesi değiştirilerek, "yasaklanmış olan herhangi bir dilde yayım yapılamaz" hükmü de kaldırıldı.

11. MADDE ile Anayasa'nın 31. maddesi değiştirilerek, halkın haber alma hakkının "Milli güvenlik, kamu düzeni, genel ahlak ve sağlık" dışındaki nedenlerle sınırlandırılması yasaklandı.

Dernek ve vakıflara rahatlık

12 ve 13. MADDE ile Anayasa'nın "Dernek kurma hürriyeti"ni düzenleyen 33. ve "toplantı ve gösteri yürüşü hakkı"nı düzenleyen 34. maddesini değiştirildi ve bu işlemlerin önündeki engeller kaldırılıyor. Her iki özgürlük de, yine "milli güvenlik, kamu düzeni, suçun önlenmesi, genel ahlak ve genel sağlık ile başkalarının özgürlüklerinin korunması" gerekçesiyle sınırlandırılabilecek.

Adil yargılanma hakkı

14. MADDE ile Anayasa'nın 36. maddesi değiştirilerek, herkese yargı önünde davacı veya davalı olarak iddia ve savunmada bulunmanın yanısıra "adil yargılama" hakkı da tanındı.

15. MADDE ile Anayasa'nın 38. maddesi değiştirilerek, "Savaş, çok yakın savaş tehdidi ve terör halleri dışında ölüm cezası verilemeyeceği" hükme bağlandı. Yasaya aykırı olarak elde edilmiş bulgular delil olarak kabul edilemeyecek ve hiç kimse sözleşmeden doğan yükümlülüğü yerine getirmemesinden dolayı hapsedilmeyecek.

16. MADDE ile Anayasa'nın 40. maddesi değiştirilerek, temel hak ve özgürlükleri ihlal edilen vatandaşların hangi yolları kullanacağı ile başvurunun sonuçlandırılması süresi kesinleştirildi.

17. MADDE ile Anayasa'nın 41. maddesine, "Aile eşler arasında eşitliğe dayanır" eklendi.

Kamulaştırma bedelleri peşin

18. MADDE ile Anayasa'nın 46. maddesi değiştirilerek, kamulaştırmanın, ancak karşılıkları peşin ödenerek yapabileceği hükmü kondu.

19. MADDE ile Anayasa'nın 49. maddesi değiştirilerek, devletin çalışanların yanısıra "işsizleri" de koruyacağı hüküm altına alındı.

20. MADDE ile Anayasa'nın 51. maddesi değiştirilerek, sendika kurmadaki bürokratik engeller kaldırıldı. Sendika hakkı sadece "milli güvenlik, kamu düzeni, suçun önlenmesi, genel sağlık ve genel ahlak ile başkalarının özgürlüklerinin korunması" amacıyla sınırlandırılabilecek.

21. MADDE ile Anayasa'nın 55. maddesi değiştirilerek, asgari ücretin belirlenmesinde, "ülkenin ekonomik durumu"nun yanısıra "çalışanların geçim şartları" da dikkate alındı.

22. MADDE ile Anayasa'nın 65. maddesinin "Sosyal ve ekonomik hakların sınırı" şeklindeki başlığı, "Devletin iktisadi ve sosyal ödevlerinin sınırları" şeklinde değiştirildi. Devletin, görevlerini yerine getirirken, "ekonomik istikrarın korunmasını" değil, "öncelikleri" gözetecek.

23. MADDE ile Anayasa'nın 66. maddesindeki, "Yabancı baba ve Türk anadan olan çocuğun vatandaşlığı kanunla düzenlenir" hükmü kadın-erkek eşitsizliği gerekçesiyle Anayasa'dan çıkartıldı.

Seçim ve parti kapatma

24. MADDE ile Anayasa'nın 67. maddesine bir fıkra eklendi ve "seçim kanunlarında yapılacak değişikliklerin, bir yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaması" hükmü getirildi. Ancak bu ilk seçimde uygulanmayacak. Taksirli suçlardan mahkum olanlara da oy kullanma hakkı tanındı.

25. MADDE ile Anayasa'nın 69. maddesi değiştirilerek, siyasi partilerin kapatılması zorlaştırıldı. Bir parti; kapatmaya gerekçe oluşturacak fiiller, o partinin üyelerince yoğun bir şekilde işlendiği ve bu durum partinin kongre veya genel başkan veya yönetim organları veya TBMM'deki grup genel kurulu veya grup yönetim kurulunca zımnen veya açıkça benimsendiği, bu fiiller doğrudan doğruya anılan parti organlarınca kararlılık içinde işlendiği durumda "odak" sayılacak. Anayasa Mahkemesi, temelli kapatma yerine, siyasi partinin devlet yardımından kısmen veya tamamen yoksun bırakılmasına karar verebilecek.

26. MADDE ile de Anayasa'nın "Dilekçe hakkı" başlıklı 74. maddesi değiştirilerek, dilekçe hakkı Türkiye'de oturan yabancılara da tanındı.

27. MADDE de kabul edilmedi. Anayasa'nın "milletvekili seçilme yeterliliği" ile ilgili 76. maddesi değiştirilerek, seçilmeyi engelleyen durumlar arasında "İdeolojik ve anarşik eylemlere katılma" yerine, "Terör eylemlerine katılma" ifadesi konulacaktı.

Dokunulmazlıklara sınırlama

28. MADDE de kabul edilmedi. Milletvekili dokunulmazlığına ilişkin Anayasa'nın 83. maddesini değiştirecek olan maddeye göre, milletvekili dokunulmazlığının kaldırılmasına ilişkin işlemler üç ay içinde sonuçlandırılacak. Dokunulmazlıkla ilgili oylama Genel Kurul'da gizli oyla yapılacaktı. Milletvekilleri hakkındaki ceza davaları da Yargıtay'da görülecekti.

29. MADDE ile Anayasa'nın 86. maddesi değiştirilerek, "kıyak emeklilik" diye bilinen milletvekillerinin ödenek, yolluk ve emeklilik işlemleri ile özlük işlerinin yasayla düzenlenmesi ve TBMM üyelerinin Emekli Sandığı ile ilişkilendirilmesi düzenlemesi getirildi. Milletvekillerinin maaş, yolluk ve emekli ikramiyeleri arttı.

Af yetkisi TBMM'de

30. MADDE ile Anayasa'nın Meclis'in görevlerini düzenleyen 87. maddesi de değiştirildi. Af kararı alabilmek için TBMM üye tamsayısının beşte üç çoğunluğunun oyu aranacak. "Devlete karşı işlenen suçlar" da af kapsamına alınabilecek. Eklenen geçici bir maddeyle, TBMM, bu kanundan önce devlete karşı işlenen suçlar için genel ve özel af çıkartamayacak.

31. MADDE ile Anayasa'nın 89. maddesi değiştirilerek, cumhurbaşkanına, yasaları "kısmen" veto etme yetkisi tanındı. TBMM, sadece uygun bulunmayan maddeleri görüşebilecek.

32. MADDE de kabul edilmedi. Anayasa'nın 90. maddesine, Avrupa Birliği'ne uyum için, yasalar ile uluslararası andlaşmaların çatışması halinde uluslararası andlaşmaların esas alınacağı hükmü eklenecekti. 455 milletvekilinin katıldığı oylamada, 244 kabul, 201 ret oyu çıktı. Bu madde ilk turda da kabul edilmemişti.

33. MADDE ile Anayasa'nın 94. maddesi değiştirilerek, Meclis başkanı seçiminin toplam 10 gün içinde bitirilmesi kuralı getirildi.

34. MADDE ile Anayasa'nın "Meclis soruşturması"nı düzenleyen 100. maddesi değiştirildi. TBMM Genel Kurulu, başbakan veya bakanlar hakkındaki Meclis soruşturması önergelerini "Gizli oyla" karara bağlayacak.

MGK'da sivil ağırlığı

35. MADDE ile Anayasa'nın MGK'ya ilişkin 118. maddesi de değiştirildi. MGK'da, başbakan, genelkurmay başkanı, milli savunma, içişleri, dışişleri bakanları, kara, deniz ve hava kuvvetleri komutanları ile jandarma genel komutanının yanısıra başbakan yardımcıları ve adalet bakanı da yeralacak. "MGK'da alınacak kararlar Bakanlar Kurulu'nca öncelikle dikkate alınır" ifadesi, "...Bakanlar Kurulu'nca değerlendirilir" diye değiştirildi.

Kapatma kararı 3/5'le

36. MADDE ile Anayasa'nın 149. maddesi değiştirildi. Anayasa Mahkemesi, Anayasa değişikliklerinin iptali ile parti kapatma kararlarını, üçte iki yerine beşte üç çoğunlukla alabilecek.

37. MADDE, Anayasa'nın geçici 15. maddesinin son fıkrasını yürürlükten kaldırıyor. Buna göre, 12 Eylül 1980-6 Aralık 1983 döneminde çıkarılan yasalar ve tüm kararlara yargı yolu açıldı.

TBMM Genel Kurulu'nda, Anayasa'da değişiklik yapılmasını öngören teklif 474 oyla kabul edilerek yasalaştı. DSP Genel Başkanı Bülent Ecevit, MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, ANAP Genel Başkanı Mesut Yılmaz ile 288 milletvekilinin imzalarını taşıyan teklifin ilk tur görüşmeleri 5 gün, ikinci tur görüşmeleri ise 2 gün sürdü.

 
'Değişikliğe gölge düştü'
Erdoğan, uzlaşmanın bozulmasıyla "siyasete gölge düştüğünü" belirterek, "Yaptıklarından utanç duyacaklardır" dedi.
'Yasaklardan medet ummayın'
SP lideri Kutan, uzlaşmanın delinmesine tepki göstererek, "kimsenin yasaklardan medet ummaması gerekir" dedi.
'Sırdaş' DYP'ye geçti
ANAP lideri Yılmaz'ın 'sırdaşı' olarak bilinen Eyüp Aşık, "hayatının en zor kararını" verdi ve DYP'ye katıldı. DYP'liler ise tepkilerini törene katılmayarak gösterdi.
HALK 'TERÖRÜ ABD BESLEDİ' DİYOR

DYP, DSP VE MHP'YE KATILDI
37 maddelik Anayasa değişikliği teklifinin ikinci tur oylamasında, ilk 24 madde yüksek oy oranlarıyla yeniden kabul edildi. Partilerin kapatılmasını düzenleyen Anayasa'nın 69. maddesini değiştiren 25. maddeye SP'li milletvekilleri, "temelli kapatma", "odak olmanın tanımlanması" ve "siyasi yasakların 5 yıldan 4 yıla indirilmesi"ni, öngören üç önerge verdiler. Anayasa değişikliği üzerindeki tarihi uzlaşmaya ilk darbe, özellikle MHP, DSP ve DYP'li milletvekilleri tarafından bu oylamada vuruldu ve önergeler reddedildi. Önerge, Necmettin Erbakan'ın yasağını da 4 yıla indirecekti. Paketin 25 ve 26. maddeleri de kabul edildikten sonra, Anayasa'nın "milletvekili seçimini" düzenleyen 76. maddesindeki milletvekili seçilmeye engel haller arasında sayılan "ideolojik ve anarşik eylemler" ibaresini "terör eylemleri" diye değiştiren paketin 27. maddesi oylandı. İlk turda kabul edilen bu değişiklik, ikinci turda yine DYP, MHP ve DSP ile bir grup ANAP'lının "ret" oyu ile paketin dışında kaldı. 294 milletvekili kabul, 169'u ise ret oyu verdi. Bu değişikliğin gerçekleşmesi halinde Erbakan ile Erdoğan'ın milletvekili olamayacağı yönündeki iddiaların tamamen ortadan kalkacağı belirtiliyor. Milletvekilliği dokunulmazlığının sınırlarını daraltan ve ilk turda kabul edilen 28. madde de reddedilirken, milletvekillerinin maaş, yolluk ve emekliliklerini düzenleyen paketin 28. maddesi ise 378 oyla kabul edildi. Sadece 30 milletvekili "ret" oyu verdi.

4 Ekim 2001
Perşembe
 
Künye
Temsilcilikler
ReklamTarifesi
AboneFormu
MesajFormu
Ana Sayfa | Gündem | Politika| Ekonomi | Dünya
Kültür | Spor | Yazarlar | Televizyon| Hayat| Arşiv
Bilişim
| Aktüel | Dizi | Röportaj | Karikatür

Bu sitede yayınlanan tüm materyalin HER HAKKI MAHFUZDUR. Kaynak gösterilmeden çoğaltılamaz.
© ALL RIGHTS RESERVED