Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Yusuf Buluç, Çarşamba günü düzenlediği basın toplantısında Kuzey Irak'taki gelişmeler ve Türkiye'nin tutumu konusunda çok önemli açıklamalarda bulundu. Anlaşılan Dışişleri Bakanlığı, sorunun seçim meydanlarında malzeme yapılmasından rahatsız olmuştu ve bu yöndeki gaz vermelere bir set çekmek istemişti. Çok önemli bir haberdi, ama Hürriyet, Milliyet, Sabah, Vatan (16 Ekim) gibi çok satışlı gazeteler tuhaf bir ilgisizlikle karşıladı değerlendirmeyi. İlgisizlik dediğimize bakmayın, basbayağı "yok hükmünde" saydılar ve tek sütunda bile görmediler haberi. (Büyük gazetelerimizin Kuzey Irak konusunda hafta başından beri sürdürdüğü adrenalin yükseltici habercilikle bu son tavrın bir kıyaslaması için, aşağıdaki "Hadi savaşalım..." başlıkla yazımıza göz atabilirsiniz.)

Bu önemli haber ne yazık ki sadece "küçük basın" tarafından değerlendirildi. Radikal ve Yeni Şafak manşetten, Cumhuriyet ve Zaman birinci sayfadan geniş haberlerle işlediler konuyu. Şimdi artık asıl mevzumuza, haberi okura "çözümleyerek" aktarmanın gazeteci açısından taşıdığı tehlikelere gelebiliriz.

İsterseniz, meseleyi en "net" biçimde koyan Radikal'le başlayalım... Gazete "Dışişleri Ecevit'i sert uyardı!" diyor manşette. Bu netlik üst başlık, alt başlık ve birinci sayfa spotlarıyla iyice pekiştiriliyor. Hepsini aktarıyoruz: "Siyasilerin tırmandırdığı 'Kürt devleti' tartışması komediye döndü... Dışişleri Ecevit'i sert uyardı!.. Başbakan Bülent Ecevit'in 'İşler çığrından çıktı' dediği Kuzey Irak'ta her şeyin kontrol altında olduğunu açıklayan Dışişleri Bakanlığı liderlere seslendi: Basiretli, soğukkanlı ve gerçekçi değerlendirmeler yapın... Dışişleri Bakanlığı, başta Başbakan Ecevit ve yardımcıları olmak üzere siyasilerin Irak'la ilgili açıklamalarına müdahale etme ihtiyacı duydu. Bakanlık sözcüsü Yusuf Buluç, Ecevit'in tersine Kuzey Irak'taki gelişmelerin tamamen Türkiye'nin kontrolü altında olduğunu söyledi... İşlerin çığrından çıkmadığını söyleyen Buluç şöyle konuştu: 'Şimdi polemik zamanı değil. Bu sözlerimin muhatabı medya ya da kamuoyu değil. Daha ötedeki bazı makamlara sesleniyorum. Basiretli, soğukkanlı ve gerçekçi değerlendirme yapma zamanıdır."

Cumhuriyet: "Ankara'dan Barzani'ye tepki"

Cumhuriyet'in haberi de en az Radikal kadar net. Bir farkla: Bu gazetemize göre, Bakanlık sözcüsü'nün "polemik yapmaması yönünde" uyardığı kişi Başbakan Ecevit değil, Irak Kürdistan Demokratik Partisi (IKDP) lideri Mesut Barzani'dir. Gazetenin "Ankara'dan Barzani'ye tepki" başlıklı haberinin flaşında aynen "Türkiye, IKDP Lideri Mesut Barzani'yi 'polemik yapmaması' yönünde uyardı" deniyor.

Haberin devamından, Cumhuriyet'in de bu sonuca Buluç'un sözlerini "çözümleme" yoluyla vardığını öğreniyoruz: "Buluç bir soru üzerine şunları kaydetti: 'Şimdi zaman, bir polemik zamanı değil. Bu sözlerimin muhatabı Türk medyası ya da kamuoyu değil, daha ötesindeki birtakım makamlara sesleniyorum."

Görüyorsunuz, iki gazete, biribirinin tıpkısı sözlerden tamamen farklı sonuçlar çıkartıyor ve başlıkta sanki haberin kaynağı, bu sonuçları aynen telaffuz etmiş gibi sunuyor. Okur, ancak haberin devamını okursa, böyle bir şeyin olmadığını anlayabiliyor.

Haber kaynağının ağzından çıkan sözleri bu tarz bir "mealen aktarma" yöntemiyle habere dönüştürmenin meşru olmadığı çok açık. Hatta okurların tamamı, "gazetem haklı, bundan çıksa çıksa bu sonuç çıkar" dese bile meşru değil. Belki haberin yanına yerleştirilecek bir analiz yazısıyla, gazetenin kunuşmayı nasıl yorumladığı aktarılabilir, o kadar.

Gelelim Zaman ve Yeni Şafak'ın konuşmayı nasıl yansıttığına... Zaman, çok daha geniş bir adres gösteriyor: "Dışişleri Bakanlığı, Irak konusunda siyasî makamlardan yapılan zamansız açıklamaları eleştirdi."

Bu, ilk ikisine kıyasla daha kabul edilebilir bir yaklaşım... Ama bizce en doğrusu Yeni Şafak'ın hiçbir adres göstermeyen, yorumu ve adres bulmayı okurlara bırakan şu yaklaşımı:

"Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Yusuf Buluç, Kuzey Irak'taki gelişmelerin Türkiye'nin kontrolünde olduğunu belirterek, 'Türk medyası ya da kamuoyuna değil, daha ötesindeki birtakım makamlara' seslendi. Buluç, haftalık basın toplantısında, bölgedeki son gelişmelere ilişkin değerlendirmelerde bulunurken, şunları kaydetti..." (Neleri "kaydettiğini artık ezberlediğiniz için, buraya tekrar almıyoruz.)

Son olarak Radikal ve Cumhuriyet'in çözümlemelerini karşılaştıralım... Bize sorarsanız, Radikal'inki çok daha gerçeğe yakın. Cumhuriyet'in çözümlemesi ise çok tuhaf. O sözlerden "Barzani" nasıl çıkar, anlamak imkânsız... (A.G.)

Hadi savaşalım...

Haber değerlendirmede gazeteden gazeteye fark olur da bu kadar mı olur?

Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Yusuf Buluç'un, Kuzey Irak konusundaki hararet düşürmeyi amaçlayan sözleri dört "küçük" gazetede manşetten, yan manşetten değerlendirilsin de dört "büyük" gazetede tek satırla olsun görülmesin... Tuhaf bir durum... Büyük basınımızın Afganistan Savaşı öncesinde ve sırasında gerçekleştirdiği "Türkiye'nin de askere alınması" yönündeki ısrarlı yayınlarını düşünürseniz, hararet düşürmeye yönelik bu son girişimi sevmedikleri için haberi görmedikleri sonucunu çıkarabilirsiniz. Buna, şu son günlerde, savaş ihtimali karşısında gösterdikleri aşırı heyecanı da eklerseniz, meseleyi böyle yorumlama yönündeki eğiliminiz daha da büyür. Ama Sözcü'nün konuşması kargaşaya da gelmiş olabilir, bir ihtimal olarak bunu da belirtelim. Değerlendirmenize yardımcı olması için, "Savaş kapıda, Mehmetçik hazır" haberciliğinden bir potpuri sunuyoruz...

Siyasileri galeyana getiren ilk haber 13 Ekim tarihli Milliyet'te yer aldı.

Milliyet, okurun gözünün yaşına bakmamış, günlerden Pazar falan olduğunu da dikkate almadan dayamıştı sürmanşeti: "Ecevit Milliyet'e açıkladı:

Savaşa sürükleniyoruz... Başbakan, 'Kuzey Irak'ta iş çığırından çıktı' sözüne açıklık getirdi: Türkiye iradesi dışında bir savaşa sürüklenmekte..." (Haberi, gazetenin tepesinden aşağısına doğru yönelmiş bir F-16 savaş uçağının süslediğini söylemeye herhalde gerek yok.)

Milliyet, habere bir gün önceki manşetinin kupürünü eklemeyi de ihmal etmemişti: "Hadlerini aştılar..."

Sonraki günlerde basının işi daha kolaydı, çünkü siyasiler devreye girmişti. Yılmaz'ın "Türkiye savaşa girmeli"si; Yazıcıoğlu'nun "Kerkük'e girelim, koridor açalım"ı; Çiller'in "Orada o devleti ya kurdurmayacağım ya kurdurmayacağım"ı; Gül'ün "Madem bir durum var, Başbakan hepimizi toplasın, millî tepki verelim"i falan... Ardından, günü haftalar öncesinden belirlenen (Radikal) MGK toplantısının "olağanüstü" diye nitelenmesi geldi.

Bazı gazetelerimiz işi iyice tuhaf noktalara götürdü. Mesela dünkü (17 Ekim) Vatan'ın (yani Dışişlerinin itidal açıklamasına hiç yer vermeyen gazete) üç "gündem" sayfasından biri bu meseleye ayrılmıştı. O sayfada yer alan toplam beş haberin başlıklarını aktarınca siz de bize hak vereceksiniz: "Savaş kadrosu için kamuda hazırlık...", "Ankara savaşa hazırlanıyor, Çankaya'da Irak zirvesi...", "Ecevit: Olaylar irademizi aşabilir...", "Sivillere sürpriz, Meclis içinde askeri tatbikat...", "Diplomatik eleştiri: Türkiye irtifa kaybetti, emekli büyükelçi Onur Öyman, Türkiye'nin bölgesel gelişmelerde ağırlığını hissettiremediğini söyledi..."

Ne dersiniz, Vatan vatanî görevini bilhakkın yerine getirmiyor mu sizce de? (Not: Vatan gazetesi yazarı Zülfü Livaneli'nin bugünkü yazısı "Sivil hezeyan, askeri temkin" başlığını taşıyor. Yazıda sivillerin savaş kışkırtıcılığı eleştirilirken, askerlerin serinkanlı tutumundan övgüyle söz ediliyor.) (A.G.)

MİT, 'televole kültürü' ve Ertuğrul Özkök

Künye

Temsilcilikler

ReklamTarifesi

AboneFormu

MesajFormu