Toplumsal, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Vakfı (TESAV) Başkanı Erol Tuncer, Türkiye'de koalisyonlarla birlikte sık sık ekonomik krizler yaşamaya başladığına dikkati çekti. Tuncer, "Koalisyon dönemi 90'lardan itibaren başladı. O tarihten bu yana da ekonominin sık sık bunalıma girdiğini görülüyor. Yani ekonomik istikrar bozulunca siyasi istikrar sağlanamıyor. Tersi de söz konusu. Merkezin aşınması bundan. Toplum merkezden umudunu kesince çözümü uçlarda arıyor" dedi.

Tuncer, 3 Kasım seçimi öncesinde, seçim sistemleri ve hükümetleri Yeni Şafak'a değerlendirdi:

Türk seçmeni kaç farklı yasayla oy kullandı?

Türkiye'de çok partili döneme girdikten sonra 7 ayrı seçim sistemi denemişiz. Bunlardan 3'ü seçim kanunları ile belirlenmiş. 1950'de çıkan Seçim Kanunu "liste usülü" çoğunluğu getirmiş. 1961'de çıkan Seçim Kanunu "nispi temsilin barajlı d'hont" uygulamasını getirmiş. 1983'te "çifte barajlı d'hont sistemi" getirilmiş. Kalan dört sistem kanun değişikliği ile uygulanmış; seçimden önce yapılmış.

Seçimden önce yapılan değişiklikler iktidarların lehine mi işliyor?

Her zaman değil. Ama, 1987'de merhum Özal'ın çifte barajlı d'hont'a eklediği kontenjan, milletvekili sayısını arttırmıştı. Yüzde 35 oyla yüzde 64 Meclis çoğunluğunu sağladı. 1965'te "milli bakiye" sistemi yürürlüğe kondu. 1995'te Anayasa Mahkemesi çevre barajlarını kaldırdı. Hükümet üst üste iki yasa çıktı. Anayasa Mahkemesi ikisini de iptal etti. Seçime girerken seçim kurallarının değiştirilmesi sevimli karşılanmadı toplumda. Doğru da değil.

Seçim sistemiyle merkez partilerdeki oy kaybı arasında bir ilişki var mı?

Koalisyon dönemi 1990'lardan itibaren başladı. O tarihten bu yana da ekonominin sık sık bunalıma girdiği görülüyor. Yani ekonomik istikrar bozulunca siyasi istikrar sağlanamıyor. Tersi de söz konusu. Merkezin aşınması bundan. Toplum merkezden umudunu kesince çözümü uçlarda arıyor.

Seçim ittifakları uygun bir çözüm mü?

Duruma göre değişiyor. Örnek 1991'de RP ile MÇP ayrı ayrı seçime girseydi belki barajı aşamayacaklardı. Aralarına MP'yi de alarak üç parti yüzde 16 civarında oy oranı ile Meclise girdiler. Dolayısıyla bu bir kazanım. Ama partilerin seçmen tabanı birbirini rahatsız ediyorsa oy kaybedebilir. 1991 de SHP'nin HEP'li adayları alması oy kaybına neden oldu. Siyasi yelpaze bu kadar geniş olunca biz partilerin "seçim ittifakı" yapmasını öneriyoruz. Bugün yasal olarak engellense de, partiler bunu yandan dolaşarak yapabiliyorlar. DYP bunun örneğini iki parti ile verdi.

İki turlu seçim solu tasfiye eder

İki turlu seçim sistemi konusunda çalışmalarınız oldu mu?

İki turluda sıkıntı şurada: Türkiye'de sağ-sol dengesi çok bozuk. Sağ oylar yüzde 65-70 sol yüzde 30-35'lerde. Durum böyle olunca sol daha baştan eleniyor. İki turlu sistemi bence belediye başkanlığı seçimlerinde uygulamak lazım. Başkan adaylarının partileri kadar kendi kişilikleri de önem taşıdığı için bir ölçüde sağ- sol dengesizliğini önleyebilir. Ama konulacak baraja göre solun tasfiyesi sıkıntısını yine yaşayabiliriz.

BİZE EN UYGUN SEÇİM SİSTEMİ NEDİR?

"En uygun sistemi aramaya çıktığınız zaman büyük partilerle küçük partiler arasında uzlaşmazlık olur. Konumları değişince fikirleri de değişiyor partilerin. Barajın üstündeyken baraj uygulansın diyen, barajın altına düşünce kaldırılsın diye feryat edebiliyor. Uygun sistemin ne olduğunu da şöyle söyleyeyim: Evvela Parlamento içindeki partiler bir araya gelip uzlaşma komisyonu oluşturmalı. Meclis dışındaki partiler ve sivil toplum örgütlerine, üniversitelere başvurarak onların da görüşü alınmalı. Hemen, zaman kaybetmeden bir seçim sistemi hazırlanmalı. Böylece hem yanlış yapma riski azalır hem de sahibi çoğalır."

SAMİ GÖKÇE / ANKARA

« Geri Dön