"Fotoğraf, bir sanat olmayı hak eder" sözü, ünlü Fransız fotoğrafçı ve yazar Felix Nadar'a (1820-1910) ait. Ancak Nadar'ı bizlere tanıtan bu sözü değil, "Ünlüler Geçidi" adını verdiği ve yaşadığı çağdaki önemli kişiliklerin fotoğraflarının yer aldığı serisidir. Ve şimdi bu ünlü seri, İstanbul'da Fransız Kültür Merkezi'nde sergileniyor.

Nadar sezgisel ışık duyusu ile objektifinin karşısına getirdiği ve yüzlerinde yaptıkları işin anlamını dondurduğu kişilerin arasında kimler yok ki... Victor Hugo'dan Jules Verne'ye, Baudelaire'den Rusların nihilist romancısı Turgenyev'e Emile Zola'dan müziğin inceliği Verdi'ye kadar ressamlar, askerler ve çeşitli alanların başat olmuş onlarca yüz...

'Aslına benzer' yüzler

Felix Nadar, "aslına benzerlik" ilkesini kendisine rehber seçerek, 1880'li yıllların tanınmış düşünce adamlarını ve kültürel birikimlerini objektifinin karşısına geçirdi. Değişik zamanlarda üç ayrı stüdyoda bu kişilerin fotoğrafını çeken Nadar, yüzleri abartıdan, sevimli kılmaktan ve dramatikleştirmekten kaçınarak, 'aslına benzerlik' arayışında karelere sığdırmaya çalışmış.

Nadar'ın başarısı, "yüzlere karşı edepli ve saygılı" olduğu kadar inanılmaz ışık duygusu ve ahlaki zekasında gizli. Her yüzdeki baskın karekteri ortaya çıkarma uğraşında olan Nadar, mesela kişisel olarak hoşlanmadığı Lamartine'i "zayıf üzgün ve iri bir kuş" gibi gösterirken, tarihçi Cros'un yüzünde uzaklara dalan bakışı yakalamış.

Nadar'ın, bir çok tanınmış yazarı aynı stüdyoda, aynı sehpa ve aynı kitaplara dirsek dayatarak fotoğraflarını çektiği yüzlerde keder, nihilizm, sevecenlik var: Emile Zola'nın kederli bir bakışın ardındaki gözlükleri ile doğanın naturel bir fotoğrafını çeker gibi bakan yüzü... İvan Turgenyev'in nihilist kabarmaların ardında bir liman gibi dinginleşen yüzü... Birleştirdiği elleriyle hayata sevecen bir bakış fırlatan Aleksandre Dumas ile ressam Edward Manet'nin derin bakışların altındaki dikkatli yüzüleri ile Proudhan'un serginin tek doğulusu İran Şahı Azedulmoş'un, Baudelaire'in, Daudet'in ve daha onlarca yüz ve anlamlı bakışları...

Nadar, sadece stüdyolarda çalışmadı. Objektifini, fırsat buldukça Paris'in yeraltı mahzenlerine, kenar semtlerine ve varoşlarına doğrultmuş. Bunun için de yakın dostu olan Jules Verne, "Aya yolculuk" adlı fantastik romanında. yeraltında ve lağımlarda fotoğraf çeken kahramanı olarak Nadar'ı anlatmıştı. Nadar da, Jules Verne kendisine karşı olan bu dostane bakışıyla karelemiş.

Felix Nadar'ın, "Ünlüler geçidi" adındaki fotoğraf sergisi, 16 Şubat'a kadar Fransız Kültür Merkezi'nde görülebilir.