BOSNA- Yağmurlu bir sonbahar günü, bir kısmı henüz tamamlanmış otobandan Bosna ırmağı boyunca Zenica'ya doğru yol alıyoruz. Yolun iki tarafını kaplayan yeşil örtü artık sonbaharın renklerini yansıtıyor. Orta Bosna'nın dağlık coğrafyası gözalıcı renklerle parlıyor, arasıra gözüken güneşi ıslatan yağmur altında.

Adriyatik'ten Orta Avrupa'ya uzanan stratejik koridoru ulaşıma açacak otobanın bir kısmının tamamlanması bile Bosnalılar için önemli bir adım. Nüfusu ve coğrafyasıyla küçük bir ülkenin Avrupa dengeleri açısından neden gözardı edilemeyeceğinin cevabı; hızla ilerlediğimiz yolun çizdiği hattan geçiyor.

Orta Bosna'nın önemli şehri Zenica'daki uluslararası fuara katılan yabancı ülke sayısı; bu küçük ülkenin jeo-ekonomik dinamiklerine işarettir. Tam 26 ülkenin katıldığı fuarda 600 firma temsil ediliyor. Katılımcı ülkeler arasında Almanya, İtalya, ABD, Macaristan, Sırbistan, Hırvatistan, Türkiye, İran, Makedonya var. ZEPS 2003 Fuarı'nda Türkiye'yi ararken fuarın bu yılki sponsorluğunu Hırvatistan'ın yaptığını öğreniyorum. Bir dönem Türkiye'nin de sponsorluğunu yaptığı fuarda ancak birkaç Türk firması var.

Orta Avrupa'yı Adriyatik Denizi'ne bağlayan koridorun merkezindeki Zenica fuarına katılan ülkelerin çeşitliliği bölgedeki denge yarışını yansıtıyor. Balkanlar'ın tüm çeşitliliği ile çelişkilerini de bünyesinde toplayan Bosna'nın neden çatışmaların ateşlendiği bir coğrafya olduğunun ekonomik yansımasından başka birşey değil bu görüntü.

Edebiyat ve toplum

Bosna bizim için stratejik oyunun bir aktörü olmasından daha farklı anlamları var. Uzun uzun sohbet imkanı bulduğum Zenica Belediyesi'nden Ziad İmamoviç'le İslam ve modernleşme sorunsalı üzerine diyalog gelişti. Bir taşra "okumuş"unu aşan entellektüel birikimi isabetli analizlerini dinlemeyi Bosna ziyaretimin önemli bir kazancı sayıyorum.

Boşnak müziğindeki yeni akımlardan, RAP gruplarındaki yerli/dini tematik eğilimlerden söz açtı. Yıllardır gitmediği köyündeki değişimi örnek göstererek savaşın Boşnak kimliğinin "yeniden" oluşmasındaki etkisi üzerine tahlilleri bizim durumumuzla benzer noktalara sahip. Bir yanda Boşnak kimliğinin oluşumunda dini etki diğer tarafa bunun sembolik düzeyi aşamaması. Kültürel sembolleri sahiplenen yeni bir kimlik inşasının hangi aşamada olduğu gözlenebiliyor.

Diğer tarafta, sekülerleşmeye zorlanmış bir "ulus" kendi köklerini sentezleyerek sosyolojik imkanları arayışının gerilimleri yaşanıyor.

Sosyolojik gerilim; çok daha derinde ontolojik bir çatışmanın, gerilimin dışa vurumundan ibaret. Mehmet Selimoviç'in "Derviş ve Ölüm" romanı bu ontolojik bunalım içindeki aydının öyküsüdür aslında. Meşa'nın kişisel trajedisinden romana yansıyan, nihilist esintiler taşıyan karamsarlık, umutsuzluk Boşnak Müslüman bilinci ile çatışma içinde. Boşnaklar'ın Meşa dediği Mehmet Selimoviç'in James Joyce'u (özellikle, 'Bir genç adam olarak sanatının portresi' romanı) hatırlatan edebi gücüne karşın tematik kurgusu Boşnaklar'ın eleştirisine muhatap oldu. Tepeden tabana inen bir bunalım kuşağının, ruh halinin, kimlik krizinin romanı. Bosnalı, Nobel Ödüllü İvo Andriç'ten çok daha usta bir kurgu ve dile sahip Selimoviç'in temel çıkmazı bu ontolojik krizdir. Umutsuzluğu yazan romanı "Kale"de daha olumlu bir yerdedir.

Oysa bugünkü Bosna'yı dirilten içlerinden hiç eksik etmedikleri Umut'tur. Tıpkı Aliya'nın yaydığı umut sinerjisi gibi.

Türkiye'de sonuca gidilmemiş bir merhamet duygusu, ya da nostaljik bir geçmiş özleminden daha ciddi bir ilgi/ilişki kurulmadı burasıyla. Entellektüel düzeyde, modernleşme, sekülerleşme, kimlik gibi temel ve benzer sorunları tartışacak platform arayışı çok yetersiz kaldı. Oysa Selimoviç'i herkes okumuştu. Bu anlamda Selimoviç'i ve Bosna'yı yeniden okumayı; daha derin ve anlamlı ilişkiler geliştirmenin zamanı gelmiştir.

AKİF EMRE

Künye

Temsilcilikler

Abone Formu

Mesaj Formu