Türkiye'nin en büyük sanayi kuruluşu olan ve 5 bine yakın personelin çalıştığı TÜPRAŞ'ın Mayıs ayı sonlarında özelleştirilmesinin öngörülmesi tepkiyle karşılanıyor. Önceki hükümetler döneminde özelleştirme kapsamına alınan TÜPRAŞ yerli ve yabancı şirketlerin iştahını kabartıyor. TÜPRAŞ'a ham petrol alımları için Avrupa'daki ve petrol aldığımız ülkelerdeki özel finans kuruluşları iki yıllık alımlar için düşük faizle 10 milyar dolar kredi vermeye hazırlanırken, Türk ekonomisine büyük girdiler sağlayan TÜPRAŞ'ın özerkleştirilerek daha da verimli hale getirilmesi yerine özelleştirilmesi kaygı verici bulunuyor.

Ekonomiye TÜPRAŞ desteği

TÜPRAŞ geçen Mart ayında Amerikan finans çevrelerinin dergisi olan Forbes'te dünyanın en mükemmel dört yüz şirketi arasında sayıldı. Forbes'in A Listesi'nde TÜPRAŞ'ın büyüme hızının yüzde 53.2 olduğu belirtildi. Forbes'ın verdiği rakamlara göre TÜPRAŞ'ın sermayesi 1 milyar 277 milyon dolar, cirosu ise 4 milyar 383 milyon dolar. TÜPRAŞ'ın 2003 yılı ciro hedefinin 11 milyar dolar, ödenmiş sermayesinin 1.3 milyar dolar, 2002 cirosunun 4.4 milyar dolar, halka açıklık oranının yüzde 34.24, 2002 net kârının 114.9 milyon dolar, piyasa değerinin 1.2 milyar dolar olduğu belirtildi.

Dev bir kuruluş olan TÜPRAŞ'ın halka açık olan hisselerinin oranı yüzde 34.2. Bu hisselerin bir bölümü ise Templeton Fonu'nun elinde bulunuyor. TÜPRAŞ'ın halka açık hisseleri Londra ve İKMB'de işlem görüyor. Shell, Koç Grubu, İtalyan-Libya Ortak Grupları, İngiliz petrol şirketi BP-Rus TNK de TÜPRAŞ'a talip. Pek çok şirket Tüpraş'ın yüzde 51 oranındaki hissesinin blok satış yöntemiyle özelleştirilmesi için Mayıs sonunda açılacak ihaleye hazırlanıyorlar. TÜPRAŞ'ın özelleştirilmesi yerine özerkleştirilmesi durumunda çok çeşitli alternatfilerin ortaya çıktığını belirten kaynaklar, "TÜPRAŞ, dünyanın en büyük rafinerleri arasında yer alıyor. Ne var ki diğer KİT'ler gibi TÜPRAŞ da kötü yönetiliyor. Türkiye 1 milyar dolar kredi bulabilmek için IMF'in kapılarını aşındırıyor. TÜPRAŞ yılda 4-5 milyar dolarlık ham petrol alımı yapıyor. Bu alımlar peşin, en fazla 1 ay vade ile alınıyor. Oysa petrol üreten ülkelerdeki ve Avrupa'daki özel finans kuruluşları iki yıl vade ve yüzde 5-6 faizle, iki yıllık alımlar için 10 milyar dolar kredi vermeye hazırlar. Bu para TÜPRAŞ aracılığıyla Türkiye'ye girdiği zaman Türk ekonomisine çok büyük bir katkı ve rahatlık sağlayacak. Faiz oranları aşağı düşecek. Bir kanun değişikliği ile bunu sağlamak mümkün. Türkiye'nin esenliği ve ekonominin canlanması için bu imkanın kullanılması elzemdir" şeklinde konuştular. Türkiye'nin ham petrol aldığı Rusya, İran, Suud-i Arabistan, Libya, Cezayir'in yanı sıra Avrupa'daki finans kuruluşlarının TÜPRAŞ'a düşük faizle kredi vermek istediklerini belirten kaynaklar, "Böyle imkanları olan bir kuruluşun özelleştirilmesi yanlış" dediler.

TÜPRAŞ'ın özelleştirilmesiyle ilgili çalışmaların önceki Hükümetler döneminde başlatıldığını belirten TÜPRAŞ Yönetim Kurulu Başkanı Kahraman Emmioğlu "TÜPRAŞ'ın yüzde 34.2'si halka açık. Bu hisselerin bir bölümü Templeton'un elinde. Yönetim kurulunda Templaton'u temsilen 1 üye bulunuyor. Halka açık hisselerin diğer bölümünü temsilen de 1 üye daha yer alıyor 7 kişilik yönetim kurulumuzda" dedi. TÜPRAŞ'ın toplu değerinin 1.5 milyar doları bulduğunu ifade eden Emmioğlu, "TÜPRAŞ'ın dört rafinerisi var. 1.5 milyar dolar TÜPRAŞ'ın gerçek değerini yansıtmıyor. Gerçek değeri piyasa değeri ve kazanç durumuna göre değişir. TÜPRAŞ'ın arsaları sadece 6-8 milyar doları buluyor." dedi. TÜPRAŞ'ın dünyadaki benzerleri arasında getirisi en fazla olan bir rafineri olduğunu kaydeden Emmioğlu, "TÜPRAŞ'ın karlılık oranı yüzde 7'dir. Diğerleri yüzde 3 falandır. TÜPRAŞ'ın yıllık cirosu 11-12 milyar doları buluyor." dedi. "TÜPRAŞ yılda ne kadar ve hangi şartlarda ham petrol ithal ediyor?" sorumuza cevaplayan Emmioğlu, "Yılda 3.5-4 milyar dolarlık ham petrol alımı söz konudur. Petrol satan ülkelerden ve devletten devlete doğrudan alımlardır bunlar" şeklinde karşılık verdi. TÜPRAŞ yönetiminin sadece Ankara'nın direktiflerini yerine getiren bir kurum olduğunu belirten Emmioğlu, "Anonim şirket olan KİT'ler özerkleştirilmeli" dedi.

'Biz daha iyisini yaparız'

Emmioğlu, "TÜPRAŞ'ın mevcut durumu hakkında neler söyleyebilirsiniz?" şeklindeki sorumuza karşılık şunları söyledi: Bir kere kendi paramızı kendimiz idare etmiyoruz. Diğer anonim şirketlerde olduğu gibi olsa, iyi bir organizasyon ile mevcut paramı daha iyi yönetirim. Ama şimdi ne oluyor, Ankara bana devlet bankaları ile çalışacaksın diyor, başka bir bankayla iş yapamıyoruz. Bu bankalar aralarında zımni olarak anlaşmışlar, aynı faizi, aynı nemayı veriyorlar. Özel banka ile çalışma durumu olsa ben kendi paramı çok daha iyi kullanırım ve faaliyet dışı gelirimi arttırım. Bu şekilde karlılık oranımız yüzde 8-9, hatta yüzde 10'u bulabilir. Böylece yılda sadece faaliyet dışı gelirimiz 160 milyon doları bulur. Faaliyet geliri de 200-300 mliyon dolar olursa, TÜPRAŞ'ın yıllık karı 500-600 milyon dolar eder. Zaten TÜPRAŞ özelleştirilirse, alan firma da bunu yapacak. İyi bir vizyon, iyi bir çalışma, iyi bir kadro, iyi bir organizasyon şart. Yılda 3.5-4 milyar dolarlık ham petrol alımımız var. 1 ay vade ile alıyoruz. Elimiz kolumuz bağlı olmasa bir yılllık kredi ile alınabilir. TÜPRAŞ kredili olarak petrol alabilir. Böylece TÜPRAŞ'ın ihtiyacı olan yatırımları yapabilirsiniz, kendinizi finanse edersiniz. Özel sektörün yapacağı da budur. O yaparsa başarılı olacak ben yapamadığım için başarısız olacağım. Böyle mantık olur mu? El insaf."

Özelleşme değil özerkleşme

TÜPRAŞ'ın ücret politikasını da eleştiren Emmioğlu, "Personel ücreti düşüktür. KİT'lerin yönetim kurulu başkanları dünyanın parasını alıyor derler, benim maaşım 323 milyondur, bunu da yazın. Bu ücret elemanları motive etmiyor. Eğer elemanlarımı motive edersem yüzde 1 verimliliği artırırım, bu durumda yılda 50 milyon dolarlık bir artış sözkonusu olur. Özel sektör bunu yapacaktır. Benim elemanlarıma özel sektör bizim verdiğimiz paranın en az 5-10 mislini veriyor. Benim dışardan nitelikli eleman alacak durumum yok" şeklinde konuştu. Mevcut yapısıyla TÜPRAŞ'a vizyon getirilemeyeceğini vurgulayan Emmioğlu, "Çözüm, söylediğim gibi anonim şirket olan KİT'lerin özerk yapıya kavuşturulmalarıdır. Devlet sadece iyi bir denetim mekanizması kurmalıdır. 6 ayda bir denetlemelidir. Böylece suistimaller önlenir" diye konuştu.

YILDA 600 MİLYON DOLAR KAZANIRIZ

TÜPRAŞ'ın iyi bir organizsyon sonucunda elindeki imkanları kullanması halinde faaliyet dışı ve faaliyet geliri olarak yılda yaklaşık 600 milyon dolar kar edeceğini vurgulayan TÜPRAŞ Yönetim Kurulu Başkanı Doç. Dr. Kahraman Emmioğlu, "anonim şirket olan KİT'lerin bir an önce özerkleştirilmesi gerekir. Ama KİT'lerde Sovyet Rusya döneminde olduğu gibi komünist sistem hakim. Herşey Ankara'ya güdümlü" dedi.

KİT'lerde komünist sistem hakim

Türkiye'de korkunç bir eleman potansiyeli olduğunu, ancak kullanılamadığını ifade eden Doç. Emmioğlu, "Ben eleman alsam alamam, Ankara'ya bağlı herşey. Yönetim göstermelik. Çok acı ama söylemem gerek KİT'lerin yönetimi adeta Sovyet Rusya'daki komünist yönetimi gibidir. Türkiye'deki KİT'ler komünist idarenin aynısıdır. Burada komünist sistem hakim. Yönetim göstermelik. Herşey Ankaranın dilinin ucunda. Soruyorum böyle bir idare olur mu? Eleman almak için bile Ankara'da bir kaç mekanizmayı geçmeniz lazım. Biraz karikatürize etmek gerekirse su içmek için bile Ankara'ya soracaksınız. Bu şekilde ne KİT'ler ne Ankara başarılı olabilir" dedi.

"Hiçbir müessesede tasarruf adı altında gerekenlerin kısıtlanmasıyla para kazanılamaz. Dişten artmaz, işten artar. Motivasyon lazım. İnsan, para unsuru, iyi idare eşittir verimlilik ve kar. İşin püf noktası bu. Uzaktan kumanda ile ticari bir kuruluş idare edilemez" diyen Emmioğlu, "Bir zamanlar ATAŞ da özelleştirilmişti. Fakat sonra modernleşme yatırımları yapılamadı, kendi haline terkedildi. Şimdi yine satılıyor. TÜPRAŞ da satıldıktan sonra sadece mevcudu kullanmakla iktifa ederse, on sene sonra korkarım Türkiye 20-25 milyon tonluk petrol ithal etmek zorunda kalırsa o zamanın hükümeti ne yapar doğrusu çok merak ediyorum" şeklinde konuştu.