|

Kitapların gizli 'Kapak'lı kahramanları

Türkiye'nin en çok okunan kitaplarını kimler tasarlıyor biliyor musunuz? Nobelli yazar Orhan Pamuk'un çok okunan Masumiyet Müzesi, Murathan Mungan'ın Kadından Kentler'i, Ayşe Kulin'in Umut'u, İskender Pala'nın Katre-i Matem'i, bir dönem gündemi meşgul eden Turgut Özakman'ın Çılgın Türkler'i. Şimdi yazarlar susuyor tasarımcılar konuşuyor...

Kübra Sönmezışık
00:00 - 9/08/2009 Pazar
Güncelleme: 23:07 - 8/08/2009 Cumartesi
Yeni Şafak
Kitapların gizli 'Kapak'lı kahramanları
Kitapların gizli 'Kapak'lı kahramanları
Bir kitapçıya gittiğinizde önce hangi bölmeye bakarsınız? En çok okunanlar rafına mı göz dikersiniz yoksa daha deneysel davranıp diğer kitap raflarına mı yönelirsiniz? Tabi ki tercih sizin. Binlerce kitap arasından onları diğerlerinden ayıran, kimlik kazandıran nedir? Tabi ki yazarı, içeriği ve tasarımı. İçimizden kaçımız kitap kapağının tasarımına göre kitap almıştır? Ya da çok sevdiğiniz bir yazarın kitabını alırken kapağının tasarımına, kim yapmış acaba? diye merak edip künyesine bakmıştır? Aklınıza kazınmış bir kitap kapağı tasarımı hatırlıyor musunuz? Bu soruların cevabını bilmiyorum ama kitap kapağı tasarımcılarının da bir ismi var. Her ne kadar isimsiz kahraman gibi de olsalar çok iyi bildiğiniz yazarların kitap kapaklarını birileri tasarlıyor. Türkiye'de yankı uyandırmış kitapların yazarları; Orhan Pamuk / Masumiyet Müzesi, Ayşe Kulin / Umut, İskender Pala / Katre-i Matem, Turgut Özakman / Şu Çılgın Türkler, Murathan Mungan / Kadından Kentler'i bakalım kimler nasıl tasarlamış.

UTKU LOMLU
İSKENDER PALA KATRE-İ MATEM / AYŞE KULİN UMUT

Kapı Yayınları'ndan çıkan İskender Pala'nın Katre-i Matem kitabı ile Everest Yayınları'ndan çıkan Ayşe Kulin'in Umut kitabının tasarımı tek bir kişiye yani Utku Lomlu'ya ait. Utku bu kitapların tasarlama aşamasını şöyle anlatıyor; Editör veya yazardan kitap hakkında detaylı bilgi alırım. Olay örgüsü, karakterler, zaman, mekan, göndermeler... Bunların hepsini birer ipucu gibi topladıktan sonra kapak üzerine çalışmaya başlarım. Yeterli vakit varsa, hızlı bir okuma yapmayı, birebir kendi algımı işin içine katmayı her zaman tercih ederim. Lomlu, yazarın fikrinin ne kadar etkili olduğunu da şöyle anlatıyor; 'Yazarın fikri en başta mutlaka alınır, sonra tasarlanan taslaklar yazarın beğenisine sunulur. Bunlar arasından birini seçmesi beklenir. Bazı yazarlar, bu zamana kadar yaptığım işlerden kaynaklı bir güvenle, kararı bana bırakırlar. Bazı yazarlarla ortak bir beğeni tutturmamız mümkün değildir. Taslaklardan birine ikna olmazsa, bu durumda kitap yazarın bir ürünü olduğu için yazarın sözü ağır basar ve keşke bu kadar uğraşmasaydım dersiniz. Ya da vakit kaybetmemek için en baştan yazarın beğenisine göre çalışma yaparsınız ki, son saydığım her iki durumda da kitabın künyesinde adım yazsa da o kapak benim değildir artık.' 'Bir kitap kapağı kaç seçenekte tasarlanır?' sorusunun cevabı da şöyle; 'Çok seçenekli çalışmayı seviyorum. Hele kitaba ısınmışsam, sevmişsem bir sürü fikir uçuşuyor kafamda. Bunların arasından tercih yapmak, sonra diğerlerini çöpe atmak zor oluyor çoğu zaman. Zaman olarak net bir şey söylemek mümkün değil. Ortalama, 1 ile 2 gün arasında bir kapağı bitirmiş olmam gerekiyor ki sırada bekleyen diğer işler yetişsin.' Kitap kapağını en çok satanlar listesinde gördüğünde hissettiklerini şöyle özetliyor; 'Kapağını tasarladığım bir kitabın çok satanlar listesinde olup olmaması benim için çok bir şey ifade etmiyor. Severek, eğlenerek kapağını tasarladığım bir kitabın matbaadan basılıp gelmesi, ona dokunmam, her şeyden önce yaptığım işi benim beğenmem, benim için o kitabın çok satmasından her zaman daha önemli ve keyif verici tabi ki.' Tasarladığı kitap kapaklarının geri dönüşümlerini de şöyle anlatıyor; Yaptığım işler göze batmaya başladıkça İletişim Yayınları'ndan, Everest Yayınları'na transfer oldum. Bu sürece Everest yazarlarından bazılarının benimle çalışma isteği yol açtı. Sonrasında 3 tanesi kitap kapağı alanında olmak üzere farklı ödüller aldım. Türkiye dışında, Amerika, Kanada ve İspanya'ya dışarıdan freelance olmak üzere çeşitli işler yaptım.' Lomlu'nun en çok satanlar listesindeki kitapların imajının diğer kitap kapaklarından farkına yorumu ise şu; 'Bu yayınevinin, yazarın ve okurun “çok satan kitap”ı algılayış biçimiyle ilgili. İnsanların kafasında çok satan kitaba ve onun kapağına dair belirli şablonlar var. Bu şablonlar, Amerika ve Avrupa'da yayınlanan “bestseller” kitapların etkisiyle oluşuyor tabii. Yaldızlı, kabartmalı, kimisi ciklet ambalajı gibi parıl parıl kitaplar... Son zamanlarda Batıda bu anlayış biraz terkedildi gibi ama burada durum hala aynı.'


SUAT AYSU
ORHAN PAMUK / MASUMİYET MÜZESİ

İletişim Yayınları'ndan çıkan Orhan Pamuk'un pembe arabalı Masumiyet Müzesi kitabının tasarımı Suat Aysu'ya ait. Suat Aysu kitabın tasarlanma aşamasını şöyle anlatıyor: 'Öncelikle kitabın editörüyle, kitapta anlatılan, anlatılmak istenen içerik üzerinde konuşuyoruz. Kitabın anlatmaya çalıştığı şeyi okuyucuya kapaktan hissettirmek, kitabın içine davet etmek gerekiyor.' Aysu yazarın fikrinin de çok önemli olduğunu ekliyor. Kitap kapağı ne kadar sürede tasarlanır sorusuna şöyle yanıt veriyor; 'Kitabı tasarlamanın belli bir sayısı veya süresi yok. Oluşturmaya çalıştığım kapağın üzerinde düzeltilmesi gerektiğini düşündüğüm bütün değişiklikleri sıkılmadan, üşenmeden en iyisini üretmeye çalışarak yapıyorum. Bu süreç içinde bazen 5 seçenek birikiyor, bazen 10. Bunlar arasında da bir eleme oluyor. Yaptığı kitabı en çok satanlar listesinde gördüğündeki hislerini şöyle anlatıyor; 'Sadece çok satanlar listesinde değil, bir kitapçı vitrininde yaptığım kitap kapaklarını görüp izlemek çok değişik bir duygu. O kitabın tüm hazırlanma safhasında yaşadığınız zorluklar, araştırmalar hatırınızda kalıyor, o kitap sizin için böyle bir sürecin parçası, kendinize daha yakın hissediyorsunuz.' Çok okunan yazarların tasarımlarını yapmanın kendisine nasıl döndüğünü şöyle anlatıyor; 'Bu sektörde tanınmanızı sağlıyor, siz bunu sizi tanıyan insanların fazlalaşmasıyla farkediyorsunuz. Dolayısıyla maddi olarak size dönen işler oluyor.' En çok satanlar listesindeki kitap kapakları diğerlerinden farklı olur mu? Aysu, 'Son dönemlerde gayet güzel kapaklar var. Bu özenin sadece “çok satanlar” için gösterildiğini düşünmüyorum. Çok satan kitapları görsel basında fazlasıyla gördüğümüz için diğer kitaplardan daha aşina oluyoruz, bu durum da o kapaklar bir adım öne çıkıyor.' diyor.


EMİNE BORA
MURATHAN MUNGAN / KADINDAN KENTLER

Metis Yayınları'ndan çıkan Murathan Mungan'ın Kadından Kentler'in durumu diğer kitap kapağı tasarımlarından bir hayli farklı. Çünkü Mungan kitaplarının tasarımlarına son derece önem veriyor. Metis Yayınları tasarımcısı Emine Bora durum şöyle anlatıyor; 'Mungan bir kitabı kapağından yazı karakterine, puntosundan kullanılabilecek kâğıt seçeneklerine kadar bir bütün olarak düşünmeyi, tasarlamayı önemseyen/seven bir yazar. Öyle ki her kitabın kapağı için yazarın seçtiği/rica ettiği bir ressam, kitabın kendisine esinlediği bir resim yapıyor. Örneğin; Kaf Dağı'nın Önü kitabının kapak resmi Komet, Cenk Hikâyeleri / Fatma Tülin Öztürk, Kırk Oda / Selim Cebeci, Son Istanbul / İsmet Doğan, Lal Masallar / Mustafa Ata, Üç Aynalı Kırk Oda / Balkan Naci İslimyeli ve Yedi Kapılı Kırk Oda kapak resmi ise Mehmet Güleryüz tarafından yapıldı. Kadınlar Kentler kitabının kapağında da Neş'e Erdok'un bir çalışması kullanıldı. Öte yandan tüm kitaplar yan yana geldiğinde adeta bir “karma sergi” oluşturduklarını görmek de cabası.' Diyor.


ERGUN TOZUN
TURGUT ÖZAKMAN-ŞU ÇILGIN TÜRKLER

Bir dönemin çok konuşulan Turgut Özakman'ın Bilgi Yayınevi'nden çıkan 'Şu Çılgın Türkler'in tasarımı Ergun Tozun'a ait. Tozun'un kapak tasarlarkenki çalışma aşaması diğer tasarımcılarla benzeşiyor; 'Öncelikle yazarı ve editörü ile görüşürüm. Ayrıca yayınevinde olmanın avantajıyla kitabın bütün basım serüvenini yaşadığım için kitabın ruhuna uygun kapaklar yaratmaya çalışırım.' Yazarın fikrini almak konusunda Tozun şöyle diyor; 'Kitabın kapak tasarımı yayınevine aittir ama mutlaka yazarın fikri ve (varsa) önerisi alınır.' Kitap kapağı tasarlama süresi için ise; 'Kapak seçenekleri kitabına göre değişir; genellikle birkaç seçenekli hazırlarım; ama bazen kitabın içeriğine tabiri caizse bir görsel malzeme ile hazırlanan ilk taslak o kadar güzel olur ki seçenek gerektirmeyebilir.' diyor. Tasarımını çok satanlar listesinde gördüğündeki hislerini şöyle anlatıyor; 'Listelerden çok insanların elinde okurken görmek çok hoş bir duygu.' En çok satanlar listesindeki kitapların tasarımları için Tozun şu yorumu yapıyor; 'Kapak tasarımda dünyadaki akımlar elbette takip ediliyor. Ama yayınevimizde eskiden gelen tarzın devamı olarak güncel bir tarz oluşturduk. Bu tarzın dışına çok çıkılmaz ama dediğim gibi her kitabın kendine ait bir ruhu vardır ve kapağa da o yansır.'



15 yıl önce