Yerel basın deyince...

 
Almanya, tıpkı ABD gibi, yerel basın cenneti; her eyalette çıkan bayağı güçlü yerel gazeteler var...

Türkiye Gazeteciler Cemiyeti başkanı Nail Güreli, yıllardır, "Yerel basın güçlenmeden ülkeye demokrasi gelmez beyler" der durur; bırakın Hakkari'yi Van'ı, Ankara'da bile 'yerel' kokan bir gazete çıkmaz bizde... Türkiye başkentinde gazete yayınlanmayan dünyanın -belki de- tek ülkesi...

'Yerel basın' denilince, zihinleri Türkiye'de mevcut yapıya ayarlı olanlar, "Çok satan gazeteler önemli merkezlerde 'yerel ek' çıkartıyorlar ya!" savunmasını geliştirmişlerdir. Oysa, o ekler, bir çok defa, bağımsız ve güçlenmekte olan 'gerçek yerel basın' örneklerini boğmak için çıkartılır. Bayan yayın yönetmeni henüz ulusal basında görülmemiştir, ama Gaziantep'te çıkan Sabah gazetesinin yönetmeni Nurgül Balcıoğlu görevini yıllardır başarıyla yürütüyor...

Almanya, tıpkı ABD gibi, yerel basın cenneti; her eyalette çıkan bayağı güçlü yerel gazeteler var... İtibarlı muhafazakâr gazete 'Die Welt', Almanya'nın her yerine dağıtıldığı halde, iyi günde 240 bin adet satıyor; nüfusu 2 milyonu ancak bulan Brandenburg eyaletinde çıkan üç yerel gazetenin toplam satışı ise 520 bini buluyor. Aynı eyalette, ulusal gazeteler 100 bin rakamını yakalayamıyorlar...

Potsdam kentine gidince oranın en büyük yerel gazetesine uğrayıp yazı işleri sorumlusu Dr. Klaus Rost'la da görüştük. İyi ki görüşmüşüz; mesleğini ciddiye alan bir kadronun, mâlî desteği arkalarında bulunca ne kadar câzip bir gazete hazırlayabileceğini gözümüzle müşahede edebildik... 'Markische Allgemeine Zeitung' (MAZ) Doğu Almanya varken de ülkenin en büyük yerel gazetesiymiş, şimdi de aynı özelliğini koruyor...

Almanya'da gazeteler abone sistemiyle satılıyor; 210 bin tirajlı MAZ'ın da satışının yüzde 90'ı abonelere... Abonelik babadan oğula geçen bir gelenek. Burada promosyon yok; tek istisna en az bir yıl abone olacak birini gazeteyle tanıştırana verilen hediye... Gazeteyi bir yıl sürekli okuyanın tiryakileşip onu bir daha bırakmayacağı hesap ediliyor... MAZ'ın aylık abone ücreti 28 DM, buranın gelir seviyesine göre yüksek bir meblağ, ancak ulusal gazetelerin fiyatından biraz düşük tutulmuş... "Biz Berlin'den iyiyiz" dedi Dr. Rost; "Onlar çıkardıkları gazetenin yarısını bâyi eliyle satmak zorundalar, bu da masrafı ağırlaştıran bir unsur..."

1994'e kadar oldukça ilkel şartlarda hazırlanıp elle dizilen ve basit makinalarda basılan MAZ, son yıllarda 300 milyon DM masraf edilerek yepyeni tesislere ve altyapıya kavuşturulmuş; 65 milyon DM daha masraf edip baskı makinalarını bir kez daha yenileyeceklermiş... Zaten, 'kardeş kuruluş' bildikleri Frankfurter Algemeine Zeitung (FAZ) da burada basılıyor... "Her gece, 19 km uzunluğuna varan, 100 bin ton kâğıt tüketiyoruz" bilgisini aldık gazetenin teknik sorumlusundan...

Herhalde tahmin ettiniz; gazetenin adı 'yerel', ama sanki ülkenin geneline hitap ediyormuş ciddiyetiyle çıkıyor... Sadece bir eyalete hitap etmesine rağmen, tam 16 kez kalıp değiştirilip yerelin yereli haberler de verilmeye çalışılıyor. Bunu sağlamak için de, bölgenin her tarafında, 100 kadar muhabir ve temsilci bulunduruyorlar. MAZ'ın merkez kadrosu ise 50 kişi...

Her yıl 80 ilâ 100 arasında genç gazeteci kapılarından giriyor, bunlardan yüksek eğitimli 10 kadarını stajyer kadroya alıp maaşa bağlıyorlarmış... Doğu Almanya'da çalışanlar Batı Alman meslektaşlarının maaşlarının yüzde 86'sını alıyorlar dengeyi sağlamak için; ancak MAZ bu kurala uymuyormuş... Yazı işleri sorumlusu, "Frankfurt'ta çalışan bir muhabir ne kadar alıyorsa, biz de burada aynı rakamı veriyoruz" dedi...

Alman gazetelerinde bütçe dengesi "Yüzde 60 reklâm, yüzde 40 satış" ilkesi üzerine kurulmuş; MAZ, zor bir zeminde bu işi yürüttüğü için, dengesi idealden henüz uzak... Biraz sıkılarak, "Bizde gelirin ancak yüzde 45'i reklâmdan" dedi Dr. Rost... Bütün beklentileri, eski Doğu Almanya sınırları içinde yaşayan insanların hayat standartlarının yükselmesiyle oluşacak tüketim ortamından reklâm geliri artarak çıkmak... Hesap yanlış değil...

16 kez kalıp değiştirerek neredeyse mahallelerde olup bitenleri aynı mahallede oturan okurlarına duyuran gazete bir kaç bölümden oluşuyor. Yabancı ülkelerde olup bitenlere de yer veriyorlar elbette, ama genel haber düzeni içerisinde en küçük yeri uluslararası olaylar tutuyor... Almanya'nın dört bir tarafını da okurların dikkatine getiriyorlar da, esas iddialı oldukları alan bölge haberleri... En önem verdikleri bölüm, bir tam sayfa ayırdıkları 'okur mektupları'... "Bir de bize özgü bir bölüm var, kısaca 'tavsiye' diyoruz o bölüme; Almanya'nın birleşmesiyle doğan yeni ortamda kafası karışık hemşehrilerimize hukukla ve yönetimle ilgili sorunlarında yardımcı oluyoruz o sayfada" dedi Dr. Klaus Rost... En fazla o bölümü okuyormuş Brandenburglular...

Mütevazı bir yönetim yeri var FAZ'ın, fakat matbaa binası bayağı etkileyici. Düşünün, Yalova büyüklüğündeki bir yerde günde yüzlerce sayfayı renkli basabilecek dev bir tesis kurulmuş... Frankfurt'tan uyduyla gönderilen FAZ'ın sayfalarını doğrudan kalıptan çıkaracak yeni bir sistem kuruyorlarmış... Kendi gazetelerini bastıkları on yıllık bilgisayarla çalışan makinalar daha yeni modellerle değişecekmiş...

Görüşmeden çıkarken, Nail Bey, "Bu yerel basın altyapısı bizde olsa demokrasi derdimiz de kalmazdı" dedi.