Murat Kekilli ve müziğin ruha etkileri

 
Müzik, insan ruhunu kesin olarak etkiliyor. Nitekim, Osmanlı döneminde Edirne Şifâhanesi'nde ruh hastalarının tedavisinde müzik, önemli bir tedavi aracı olarak kullanılıyordu.

Murat Kekilli'nin yaptığı müziğin, bazı dinleyicileri intihara teşvik edip etmediği yolunda tartışmalar yapılıyor. Aslına bakılırsa, bugüne kadar dinlediği müziklerin etkisinde kalarak intihara teşebbüs eden, intihar etmese bile kendisine eziyet eden sayısız insan var. Batı'da da, büyük rock topluluklarının üzücü olaylara sahne olan konserleri herhalde saymakla bitmez.

Murat Kekilli'den önce Müslüm Gürses hayranlarının davranışlarına da bakmak gerek. Müslüm Gürses hayranlarının, konserlerde vücutlarını jiletle keserek kendilerine inanılmaz eziyetler ettiklerini biliyoruz.

Müziğin insan ruhunu etkileyen, böylesine sihirli bir gücü var adeta. Bu konuda müzik hakkında yazılmış bazı eski metinlerde ilginç bilgilere rastlıyoruz. Müzik, insan ruhunu kesin olarak etkiliyor. Nitekim, Osmanlı döneminde Edirne Şifâhanesi'nde ruh hastalarının tedavisinde müzik, önemli bir tedavi aracı olarak kullanılıyordu. Müziğin ruhu etkilediği, insanı yönlendirdiği doğru. Sadece tedavi aracı olarak değil, daha birçok alanda müziğin tesirinden ve katkısından söz edebiliriz. Meselâ savaşlar. Savaşlardan önce askeri motive etmesi bakımından daha keskin ve ihtişamlı ritmlerle müzik yapılması, bir askeri gelenek haline gelmiştir. Bu geleneğe, özellikle Osmanlı'da rastlıyoruz. Ancak müziğin, insanların cesaret ve yiğitlik duygularını kamçılayıcı bir faktör olarak kullanılmasına, eski toplumlarda da rastlamak mümkün. Eflatun'un "Devlet" adlı eserinde savaştan önce çalınması gereken makamlardan ve bu makamların savaşçıları nasıl motive edeceğinden sözedilir. Bu eserde Sokrates, yanındakilerle savaşçıların işine yarayacak makamları tartışırken şunları söyler: "Öyle bir makam olmalı ki, savaşa ya da zorlu bir eyleme girip de kadere göğüs gerebilen yürekli adamın sesini taklid etsin."

Bu konuda yazılmış sayısız metin var. Beni etkileyen metinlerden bazılarına, İhvân-ı Safâ Risâleleri'nde rastlamıştım. İhvân-ı Safâ'da, müziğin insan ruhunu direkt olarak nasıl etkilediğini, birbirini öldürmek üzere olan iki insanın arasına enstrumanıyla giren ve onları güzel nağmelerle yatıştırarak barıştıran müzisyen örneğini vererek anlatır. Daha ilginç bir başka örnek de şöyledir: "Nefsleri halden hale sevk eden ve huyları tersine çevirebilen lahn ve nağmeler de vardır. Bu tür nağmelerin varlığına dair şu kıssa anlatılır: 'Bu sanatın ehli olan bir topluluk, önemli bir adamın davetinde bir araya gelmişlerdi. Bu mecliste âletlerini, sanatlarındaki maharetlerine uygun olarak akord ettiler. Bu sırada hali perişan, üzerinde neredeyse çürümüş bir elbisesi olan bir adam içeri girdi. Meclisi düzenleyen kişi, bu adamı herkesten daha iyi bir yere oturttu. Meclis sahibinin bu davranışı, mecliste bulunanları rahatsız etti, davetlilerin yüzleri asıldı. Meclis sahibi bu davranışıyla, pejmürde adamın onlardan üstün biri olduğunu açıklamak ve böylece davetlilerin kargınlığını gidermek istemişti. Pejmürde adamdan, sanatını icra etmesi istendi. Bu istek üzerine yabancı, yanındaki tahtaları birleştirdi ve üzerine çalgısını uzattı. Sonra çalmaya başladı. Çaldıkça, mecliste bulunanları keyiflendirdi, onları neşelendirdi ve güldürdü. Herkes neşeden kahkaha atıyordu. Sonra çaldığı melodiyi değiştirdi. Az önce kahkaha atanlar, bu melodiyle hüzünlenmeye ve ağlamaya başladılar. Sonra başka bir melodiye geçti. Bu melodiyle meclistekiler kendinden geçti ve uyuklamaya başladı. Herkes uyuyunca da, kalkıp gitti." (Bu hoş kıssada sözü edilen müzisyenin Fârâbî olduğuna dair bazı rivayetler de var.)