İsviçre Parlamentosu, birkaç özel oturumda, iflas eden Swissair şirketinin akıbetini görüştü. Bir milletvekili, "Swissair artık iflah olmaz" dedi bana ve ekledi: "Crossair şirketine destek verip ülkenin bayrak taşıyıcısı onu yapacağız..." Dilimin ucuna kadar gelen kötü düşünceleri "Ağzından yel alsın" diyerek kovdum. Haberleri izliyorsanız duymuşsunuzdur: Crossair'e ait RJ-100 tipi küçük yolcu uçağı önceki gün yere çakıldı...

Bu uçaklara ne oluyor böyle?

11 Eylül günü ABD'nin ulusal binalarına çarpan üç, yolda düşürülen bir uçak birer terörist saldırı aracı olarak kullanıldılar. Onların binalara çakılması, daha önce ABD'de düşen başka uçakları akla getirdi. TWA 800 uçağı 17 Temmuz 1996, Swissair 111 uçağı 2 Eylül 1998 ve Egyptair 990 uçağı da 31 Ekim 1999 tarihlerinde New York'tan kalktıktan kısa süre sonra düşmüşlerdi. 15 gün önceki kazayı herhalde hatırlarsınız: 12 Kasım 2001 tarihinde, TWA 598 sayılı uçak, yine New York'tan kalktıktan sonra yere çakıldı.

Dünya ABD'deki terör eylemlerini tartışırken, Amerika'nın önemli dergilerinden Atlantic Monthly, son sayısının (kasım 2001) yarısını, Egyptair 990 uçak kazasıyla ilgili bir araştırmaya ayırdı. Araştırmanın aylarca sürdüğünü, Atlantic gibi dergilerin her sayısının aylar öncesinden planlandığını düşünürseniz, bütün bunların 'tesadüf' sözcüğüyle açıklanamayacağını da bilirsiniz...

Ben zaten tesadüflere inanmam. 'Tesadüf' diye karşımıza çıkan olayların öyle görünsün diye inceden inceye hesaplandıklarını düşünürüm. Yalnız olduğumu da sanmıyorum; bu tür konulara eğildiğim her yazı, başka yazılarda suskun kalan okurlardan mutlaka ses gelmesini sağlar. Nitekim, Egyptair 990 uçağıyla ilgili iki Kulis (15 Kasım ve 18 Kasım 2001), okurların ilgisini çekti. Bazılarının uyarıları, daha önce görmediğim konuyla ilgili başka değerlendirmelere ulaşmamı sağladı.

'New York Review of Books' (NYRB) kitap tanıtan, ya da kitaplar üzerinde tartışma açan bir dergiden daha öte bir yayın organıdır. Kitap tanıtırken bile o bildik özetleme yöntemi yerine çok yönlü değerlendirmeleri tercih eder ve her yazıyı en iyi yazacak kişiye sipariş eder. Aydınların zihnini meşgul eden olaylara değişik bakış açıları getiren yazıları da sayfalarına taşır. New York çevresinde meydana gelen 'tesadüfi' uçak kazalarıyla ilgili en ilginç değerlendirmelerden biri, iki yazı halinde, NYRB dergisinde (21 Eylül 2000 ve 26 Ekim 2000) çıktı.

Değerlendirmenin yazarı Elaine Scarry gazeteci değil, hatta daha önce bu konularda kalem oynattığı bilinen bir kişi de sayılmaz. Harvard Üniversitesi'nde edebiyat eleştirisi profesörü kendisi; yazılarına ayrı bir önem vermemizi sağlayan da uğraş alanı zaten. Çünkü, bir adli araştırma veya gazetecilik çalışması konusu olması yadırganmayacak bir olayı, Prof. Scarry, edebiyat eleştirisinin kendisine sağladığı zihinsel aletlerle inceliyor. Bu sayede, karşımıza, mantık örgüsü kadar ilintileri de sağlam kurulmuş bir değerlendirme çıkıyor...

İnanmamız istenenden ötesini kurcalamaya kalkışanlara kolayca aşağılayıcı sıfatlar yakıştırılabildiği bir ortamda, Elaine Scarry'nin yapmaya teşebbüs ettiği şey büyük bir cesaret ister aslında. Öyle ya, dosya, "Uçak mekanik arıza yüzünden düştü" veya "Pilot hatası düşüşte rol oynadı" benzeri tespitlerle kapatıldığı zaman, yüzmilyonlarca dolarlık sigorta talepleri bir biçimde karşılanır; "Uçağı füze düşürdü" veya "ABD hükümeti o bölgede bir araştırma yapıyordu, düşüşe o sebep oldu", ya da "Uçağı kasten Okyanus'a çakan pilot beyin yıkama işlemine tabi tutuldu" sonucuna vardığınızda, karşınıza tamamen başka bir tablo ve adresi de değişmiş yüklü tazminat talepleri çıkar...

Scarry'nin çok iyi araştırılmış, dip notlarıyla zenginleştirilmiş 65 sayfalık çalışması, uçak kazası olaylarına bambaşka bir gözle bakılıp bütün araştırmaların yeniden gözden geçirilmesini istemesi yüzünden, onun konumundaki bir bilimkadını için, gerçekten yürekli bir çıkış...

Egyptair 990 uçağıyla ilgili çalışmayı yapan gazeteci William Langewiesche, yazısını yayımlayan Atlantic dergisinin web-sitesine verdiği mülakatta, araştırmalarının kendisini sürüklediği Kahire'de yaşadıklarını anlatmış. "Halk olaya çok değişik tepkiler veriyordu" diyor. Bir gün, fukara takımının devam ettiği bir kahvede otururken, hırpani kılıklı biri, "Uçağımız füzeyle düşürüldü" deyivermiş... Langewiesche'in kendilerinden 'entelijansiya' diye söz ettiği, sayılarının az olduğunu özellikle vurguladığı bir başka grup ise, "Uçağı yardımcı pilot kasten düşürdü, bizim hükümet olayı örtbas etme sevdasında" görüşündeymiş...

Mısır'da hiç değilse her kafadan bir ses çıktığı anlaşılıyor; bizde ise, "Eğer ABD belli bir görüşü savunuyorsa, bize düşen aynı görüşü tekrarlamaktır" tezi egemen... Bu sebeple, inanmamız istenen konularda aykırı görüş savunmaya kalkan, eğer alaya alınmıyorsa, en azından bir suskunluk duvarıyla karşılaşıyor...

Oysa, dünyanın en itibarlı üniversitesinde, kürsü sahibi bir Amerikalı profesör, yüreğini (belki mesleki geleceğini de) ortaya koyarak, uçak düşüşlerinin başka bir sebebe bağlı olması gerektiği noktasından hareketle bir araştırma yürütüyor ve bulgularını herkesle paylaşıyor...

Elaine Scarry'in düşen uçaklarla ilgili görüşü için yarını bekleyeceksiniz...

TAHA KIVANÇ

Künye

Temsilcilikler

ReklamTarifesi

AboneFormu

MesajFormu