Kitapların (bilhassa tercüme kitapların) seviyesindeki düşüklüğün sorumlusu olarak, hazır müşterilere hitap etmenin rahatı içerisinde faaliyet gösteren yayıncılara işaret ederken, bizâtihi bu kitapları hazırlayanların vasıflarını/vasıfsızlıklarını unutmak olmaz. Yayıncılığımız, iki ucu da kirli bir değnek gibi. Bir tarafına işaret etmeden, diğer tarafına işaret etmenin bir mânâsı olmuyor.

Mütercim, kitabın tercümesinden sorumlu olan kişi... vasıflı ya da vasıfsız... becerikli ya da beceriksiz... Bu bir bahs-i diğer! Ancak kitabın basılmasından sorumlu olan mercî, öncelikle yayıncı! Yani kitabın basılmasına onay veren, tercümeyi neşretmeye değer bulan o! Nasıl ve ne sûrette basıp neşrettiği bir yana, çokluk tercüme edilecek kitabı bulan, mütercimi seçen, tercümenin seviyesini onaylayan/onaylatan, neticede bütün bu süreçlerden geçtikten sonra üzerine yayınevinin logo'sunu basıp kitabı okurun huzuruna getiren de o! ("Bizim yayınevinin de bir Kur'an Meâli olmasını arzu ediyoruz" diyen ve sırf bu tür kitaplar (!) çok sattığı için önüne gelen her ilahiyatçıya Meâl siparişi veren az yayıncı tanımadım.)

Çokluk böyle olur. Fakat bazen de eser bizzat mütercimi tarafından hazırlanmış, bitmiş olarak yayıncıya gelir. Esasen bu durumda da değişen pek birşey olmaz. Yayıncı tercümeyi alıp kontrol ettirmek, basılıp basılmamasına karar vermek durumundadır. Tercümenin önceden birine sipariş verildiğini veya yayınevine getirilen tercümenin nasılsa bir kere satın alınmış olduğunu düşünün; tercüme başarılı değilse, eseri yeniden ve ikinci kez tercüme ettirecek kaç yayıncı bulabilirsiniz? Mecburen tercüme birine kontrol ettirilmelidir. Ancak bu durumda, tercümenin kime kontrol ettirileceğinden çok, yayıncıyı ilgilendiren asıl mesele, bu işlemin bir maliyetinin olmasıdır. 'Kontrol' deyip geçmemek lâzım, çünkü tesbit edilen zaafların düzeltilmesi, gerektiğinde de tercüme dilinin ıslah edilmesi, kontrolü yapacak kimselerin seçimini etkileyecektir; bu seçim de onlara ödenecek ücretin miktarını belirleyecektir.

Tercümenin seviyesi, hiç kuşku yok ki mütercimin seviyesiyle orantılıdır. Şayet mütercim heveskâr bir gençse veya geçimi yaptığı çevirilerin miktarına bağlı bir profesyonel ise, o takdirde yandı gülüm keten helva! Çünkü 'çabuk' ve çabuk olduğu kadar da 'ucuz' çeviriler, her zaman yayıncıların iştahını kabartır. Ciddi bir eleştiri mekanizması olmadığı için, bu çevirilerin yayınlanıp-yayınlanmaması meslekî standartlardan ziyade, kolayca yayıncının şahsî ahlâkıyla ilgili bir problem haline bürünür. Yaptığı işi önemseyen, hatta seven kimseler biraz da ahlâkî kaygılarla maddî kayıplarını önemsemeyip böylesi piyasa işlerini geri çevirirlerken, bir bakarlar ki haftası geçmeden aynı kitap komşu yayıncı tarafından piyasaya sürülmüştür bile!

'Tercüme' deyince, zorunlu olarak akla iki şey gelir. Birincisi tercümenin konusu, diğeri de dili. "Tercümenin dili" deyince de bir orijinalinin dile (kaynak dil), diğeri de tercümenin neşredileceği dil (amaç dil). Yani kontrolü yapacak kişi, sadece kitabın konusunu bilen değil, dilini de bilen bir kişi olmalı ki tasdik'i tasdik sayılabilsin! Kontrol edecek şahıs, konuyu biliyor ve fakat meselâ Türkçe'yi bilmiyorsa, yahut iyi-kötü Türkçe'yi biliyor ama konudan haberdar değilse?

"Bu kadarı da olur mu?" demeyiniz; zira İslâmî ilimleri iyi bildikleri halde Türkçe'yi iyi bilmediklerinden ötürü tercümelerin seviyesini tesbit konusunda susmaları gereken kimi mollaların takriz yazdıkları kitaplar hiç de az değildir. Buna karşın, İslâmî ilimlerle (ve elbette bu sahanın diliyle) ciddi bir alâkaları olmadığı halde biraz ideolojik, biraz da iktisadî sebeplerle tercüme taraftarlığı yapan 'aydınlar' (!) memleketimizde hiç eksik olmamıştır.

Mütercim, yayıncı ve redaktör... Yayıncı "ben ikisi arasındayım" deyip kurtulmak istiyor; üstelik "Başı bozuk, sonu bozuk, bu durumda ben ne yapayım?" diye kendini savunuyor. Gariban okur, çaresiz susuyor. Sonra ukalanın biri dayanamayıp kalkıyor ve yayıncıya diyor ki: "Hadi oradan, sen de!"

DÜCANE CÜNDİOĞLU

Künye

Temsilcilikler

ReklamTarifesi

AboneFormu

MesajFormu