Basit ifadelerle "hukuk", toplumsal yaşayışta düzeni sağlayan, devlet tarafından konulan ve tazminat, ceza ve benzeri müeyyidelere (yaptırımlara) bağlanmış kurallar manzumesidir. İnsanların yaşayışlarını temin amacıyla, yani geçinme imkanları sağlamak için ekonomik çıkar temeline dayanan faaliyetleri de "iş" kavramıyla dile getirilmektedir. Faal nüfusun büyük bir bölümü, kendi işlerinde bağımsız bir şekilde değil de, başkalarının kurdukları işlerde, emeklerini ücret gelirine dönüştürmek amacıyla "bağımlı" çalışırlar.

İşin yapılması, kamu veya özel sektörde bir hizmet akdine dayanarak sürdürülüyorsa, bir iş hukuku ilişkisinden sözetmiş oluruz. Ve iş hukuku, işçi, işveren ve devlet arasındaki üçlü ilişkiyi düzenleyen bir hukuk dalıdır. İşçiyi korumak ve çalışma hayatını düzenlemek için işverene ve devlete yüklenen yükümlülükler, işçilerin ve örgütlerinin (sendikalar) uymaları gereken hususlarla işçi hakları, iş hukukunun konusunu oluşturmaktadır. İş hukuku, "karma hukuk" özellikleri göstermektedir. Yani ne tamamen "kamu hukuku" ve ne de tamamen "özel hukuk" niteliği göstermektedir. Kamu hukuku ayırımında, anayasa hukuku, ceza hukuku gibi,hukuki ilişkiye giren taraflardan birinin bir kamu kudretinin himayesinde olması ve kuralların emredici (aksi kararlaştırılamayan) nitelikte olması gerekmekteyken; özel hukuk ayırımında ise borçlar hukuku gibi tarafların tamamen eşit şartları taşımaları ve kuralların "tamamlayıcı" (tarafların aksini kararlaştırabilecekleri) nitelikte olması gereği ortaya çıkmaktadır.

Karma hukuk özelliği gösteren iş hukukunun iki bölüme ayrıldığı görülmektedir. Birincisi, hizmet akdinin taraflarının bireysel olarak akitten veya kanundan doğan hak ve yükümlülüklerini düzenleyen bireysel iş hukukudur. Bu hukukun bizdeki en önemli örnekleri, işçilerin işyerindeki çalışmalarını konu alan İş Kanunu, gazetecilerin gazete ve benzeri yayın organlarındaki çalışmalarını düzenleyen Basın İş Kanunu, gemi adamlarının gemideki çalışmalarını konu edinen Deniz İş Kanunu'dur. İkinci bölümde ise Sendikalar Kanunu, Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Kanunu ve ilgili mevzuatla düzenlenen toplu iş hukuku yer almaktadır.

Sözleşme özgürlüğü, sosyal devlet anlayışına dayalı olarak, güçlü işveren karşısında zayıf işçiyi koruyan, diğer bir söyleyişle işçinin sömürülmesinin önlenmesini amaçlayan emredici hükümler ve cezai yaptırımlar yoluyla sınırlanmaktadır, iş hukuku tarafından. Bu şekilde emredici kanun hükümleri arttıkça, iş hukuku, özel hukuktan kamu hukukuna doğru gelişme göstermektedir.

İş hukukunun özellikleri hakkında birkaç hususa değinmek gerekirse, şunları söyleyebiliriz. Bilindiği gibi, İş hukuku, kapitalist iktisadi sistem içerisinde serbest piyasa ekonomisinin; işçi ve işverenin hak ve yükümlülüklerini dengelemeye, sosyal barışı sağlamaya, sendika özgürlüğü, bağımsız sendikacılık ve serbest toplu pazarlık düzenini, milli gelirin adil biçimde dağılımını gerçekleştirmeye yönelen sosyal devlet anlayışının, daha doğrudan bir ifadeyle, demokratik sistem içerisinde, her ne kadar bazı yönlerden sınırlanmış da olsa, sözleşme özgürlüğü anlayışının bir ürünüdür. Ancak, ekonomik açıdan zayıf olan ve ücret gelirinden başka geliri olmadığı öngörülen işçinin, işverene hukuki ve iktisadi bağımlılığı nedeniyle korunması için, işverenin sözleşme özgürlüğü sınırlanmaktadır. Ve burada çok önemli bir ilkeye de dikkatleri çekmemiz gerekmektedir: İş hukukunda işçi yararına yorum ilkesi geçerlidir. Kanundaki veya sözleşmedeki bir hükme, birden fazla anlam verilebiliyorsa yorumlama ihtiyacı ortaya çıkmaktadır. İş hukukunda yoruma açık bir hükümle karşılaşıldığında, farklı anlamlardan işçi yararına olanı tercih edilecektir.

Ülkemiz faal nüfusu, çağdaş bir iş mevzuatı için yoğun çaba gösterilmesi talebini giderek daha fazla ortaya koyma ihtiyacındadır. İş ve sosyal güvenlik mevzuatlarında bir bütünlük temini de başlıca hedeflerdendir, insanımız için. Bunun için çok çalışmalıyız.

TAHSİN SINAV

Künye

Temsilcilikler

ReklamTarifesi

AboneFormu

MesajFormu