Bu, belli felsefi ve tarihsel kökenleri olan bir tartışmadır, oryantalizmin ortaya çıkmasıyla beraber yoğun bir siyasi nitelik de kazanmıştır.

Dünyada tek bir medeniyet mi var, yoksa dünyada her dönemde medeniyetler olmuş mudur? Dünyaya siyasi olarak hakim medeniyetin bu tartışmayı kendi lehine sonuçlandırma gayreti olacağı açıktır. Bununla beraber bir medeniyetin varlığını hangi dinamiklerle açıkladığımız da önemlidir.

İstanbul'da toplanan AB–İKÖ Ortak Forumu nedeniyle de bu soru gündeme taşındı. Türkiye'nin ve dünyanın en seçkin zihinlerinden olan İlber Ortaylı hocamız, bu forumda sadece medeniyetten değil, medeniyetlerden sözedilmesinin bile önemine dikkat çekti. Çünkü bir başkasını 'ötekileştirme' faaliyetinin yıkıcılıklarının önüne ancak tek bir medeniyetin olmadığı, birden çok medeniyetin varolduğu kabulüyle geçilebilir. Aksi halde, yani tek bir medeniyet varsa, bunun bir başkasını 'ötekileştirmesi' sistematik bir üretim haline gelir. Böylece 'medeniyet' adına üretilen pratikler, dünyanın o medeniyetin siyasi taşıyıcısı olmayan bölgelerini dışlayıcı sonuçlar doğurarak ilerler. Bu da belli bir medeniyetin devamlılığı adına insanlığın önemli bir kısmının istismar edilmesinin kapısını sonuna kadar açar.

Bugün hakim olan medeniyetin kendini bu derece yaygınlaştırmasının sebebi teknolojik üstünlüğü ve bu yolla yaygınlaşma kabiliyetidir. Bu yolla gündelik hayat pratiklerini belirliyor ve estetik zevkleri bile biçimlendiriyor. Dünyanın hemen her yerinde görünürleşen pratikler ortaya çıkıyor böylece. Bu nedenle dünyada 'medeniyetler'den değil, tek bir 'medeniyet'ten bahsedilebileceği fikri dillendirilebiliyor.

Hürriyet'te Serdar Turgut, AB-İKÖ Forumu'ndan beri buna değiniyor. Libya temsilcisinin Batı'daki eşcinsel evlilikleri örnek göstererek İslam dünyasındaki çok evlilikleri savunmaya kalkmasını ve en son Mısır'da meydana gelen tren kazasına sebep olan yaşama kültürünü, dünyada tek bir medeniyet olduğu tezinin delili olarak öne sürdü Turgut.

Kuşkusuz bir medeniyetin varolmasında ürettiği pratikler çok önemlidir. lakin 'medeniyet' sadece gündelik hayat pratikleri ile sınırlı bir alanda tanımlanamaz; bundan daha yüksek bir algı ve kavrayış biçimidir. Örneğin Batı'da doğmuş ve orada iyi standartlarda bir yaşam süren bir Müslüman için Kudüs'ün ifade ettiği özel anlam bile sadece Batı medeniyeti ile sınırlı elea lınamayacak bir 'medeniyetler' kavramına götürür bizi.

Gündelik hayat pratiklerinin daha çok teknolojik üstünlük yoluyla üretilen bir çerçeve haline geldiği gözönüne alındığında, sadece üretilen pratiklere ve bunların yaygınlaşma gücüne bakılarak değerlendirme yapılması halinde, medeniyetin tanımı çok indirgemeci bir düzeyde ele alınmış olur. Nitekim böyle bir indirgemecilik, medeniyeti, sadece siyasal etkinliği ile elealan yaklaşımlarda görülür. Toynbee'nin Osmanlı için 'durdurulmuş medeniyet' demesi, Osmanlı lehine bir tanımlama olarak yorumlanır. Oysa bu da bir indirgemeciliktir ve medeniyeti sadece siyasi etkinlikle ele almak yanılgısına düşmektir. Kuşkusuz medeniyeti tanımlamak için tüm bunlar vazgeçilmez unsurlardır ama medeniyet tüm bunlardan çok öte birşeydir... Medeniyet bir 'dünya-görüşü' olmaktan öte, bir 'âlem-görüşü'dür, bu nedenle de dünyada her zaman birden çok medeniyet varolagelmiştir.

Öte yandan, Libya temsilcisinin ya da başka kimi sözcülerin değişik platformlarda İslam medeniyetine sahip çıkmak adına söylediklerinin ise, Batı karşısında farklı bir medeniyeti savunmakla bir ilgisi yok. 'Medeniyetler arası diyalog' başlığı altında yapılanların her medeniyetin içindeki eşitsizlikleri örtbas etme gibi bir güçlü işlevi de var. Gelecek yazı devam edelim...

ÖMER ÇELİK

Künye

Temsilcilikler

ReklamTarifesi

AboneFormu

MesajFormu