Döviz kurlarındaki aşırı düşüş ürün fiyatlarını daha cazip hale getirdi ancak birkaç sektör hariç durgunluğa ilaç olamadı. Hazırgiyim ihracatçıları, otomobilciler ve turizmciler başta olmak tüm piyasa, faiz indirimi ve döviz kurlarının yükselmesine odaklandı.

Döviz kurlarındaki düşüş özellikle ithal ürünlerin fiyatını Türk Lirası bazında ucuzlattı. Piyasalardaki ucuzluk, daha çok temel gıda maddelerinin tüketildiği perakende sektöründe kıpırdanmaya yol açtı. Kurlardaki düşüşün tüketiciler açısından avantaj sağlamasına karşın, satışlarda beklenen artış olmadı ancak tek partili hükümet ve Irak savaşının erken bitmesiyle oluşan güven havası firmaların geleceğe olumlu bakmaları sağlıyor.

Gıda tüccarları zarar etti

Mega Center Gıda Toptancıları Kooperatifi Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Adil Erbaş, döviz kurlarındaki düşüş nedeniyle ithal bakliyat alan tüccarların büyük zarar ettiklerini bildirdi. İthal ürünlerin fiyatlarında yüzde 40'lara varan düşüşler olduğunu belirten Erbaş, "İthal ürün satışı yapan tüccarlar büyük zarar etti. Gıda toptancıları, dolar 1 milyon 700 binlerde iken, vadeli olarak aldıkları ürünleri piyasaya şimdi daha düşük fiyatlardan veriyor" dedi.

İthal ürünlerdeki düşüşün yerli ürünlerin fiyatlarını da geri çektiğini anlatan Erbaş, ucuzluğa rağmen bakliyat ürünlerinin tüketiminde beklenen artışların yaşanmadığını söyledi.

Otomobil fiyatları düşmedi

Dövizdeki düşüş otomobil piyasasını da olumsuz etkiliyor. İkinci el ve sıfır otomobil kampanyalarıyla tanınan Otobank Limited Şirketi'nin Satış Müdürü Muhammed Gökçeler, kurlarda gerilemeyle birlikte satışların da düşüştüğünü söyledi.

Dövizin aksine otomobil fiyatlarının yerinde kaldığını kaydeden Gökçeler, "Elinde 10 bin dolar parası olan kişi, daha önce 16 milyarlık bir aracı alabilirken şimdi parasının değeri 14 milyara düştüğü için alamıyor. Dövizlerini bozdurmayıp bekliyorlar. Bu yüzden satışlar durgun. Sektörde daha çok krediye yöneliş var" diye konuştu.

Gökçeler, faizlerin düşmesi ile birlikte, hem döviz kurlarının yükselmesinden, hem de kredilerin daha cazip hale gelmesinden dolayı otomobil sektörünün canlanacabileceğini sözlerine ekledi.

Ürün maliyetlerine yansımadı

Dövizdeki düşüş, kağıt ve temizlik ürünleri sektöründe de durgunluğa yol açtı. İleri Pazarlama'nın sahibi Cumhur Esen, döviz kurlarındaki gerileme ile hammadde maliyetlerinin düştüğünü ancak bu gerilemenin enerji maliyetlerine yansımadığını belirtti. Tüketicilerde dövizle birlikte mal ve hizmetlerde de indirim beklentisine yol açtığını ifade eden Esen, "Dövizdeki düşüş maliyetleri ancak dengeliyor. Fiyat indirimi yapılması mümkün değil. Halk ise indirim beklentisinde. Bu psikoloji yüzünden son 1 aydır işler durma noktasına geldi. Dövizin makul bir seviyeye çıkması lazım bunun için de faiz indirimi gerekli" dedi.

Yılmaz YILDIZ

Turizmde hâlâ en ucuz ülkeyiz

Döviz kurlarındaki düşüş turizm sektöründe hizmet veren firmaların da haseplarını alt üst etti. TUROB Genel Sekreteri Erhan Çakay, TL'nin değer kazanmasına rağmen Türkiye'nin, turistler açısından en ucuz ülkelerden biri olduğunu vurguladı. Türkiye'de Ankara-Antalya gidiş-geliş ulaşım bedelinin yaklaşık 200 dolar olduğunu belirten Çakay, "200 dolara bir turistin uçak bileti, konaklama ücreti dahil tatil yapması mümkün. Bizim sıkıntımız firmaların 2003 yılı hesaplarında hedefleri tutturabilmesinde. Herkes doların yıl sonu kurunu 1 milyon 800 bin tahmini üzerinden maliyet hesaplarını yaptı. Yıl sonunda dolar 1 milyon 800 binin altında kalırsa tüm firmalar zarar edecek" şeklinde konuştu.

Türkiye'ye gelen turist sayısında da savaş ve SARS hastalığı nedeniyle büyük düşüş olduğunu kaydeden Çakay, "Geçen yıl Mayıs ayında İstanbul'daki doluluk oranı yüzde 70 seviyelerindeydi. Bu yıl yüzde 40 düzeyinde. Türkiye'ye gelen turist sayısında hergeçen gün azalma oluyor" dedi.

İthalat ucuzladı ama müşteri yok

Tamamen döviz üzerinden alım satım yapılan spot piyasada ise, firma sahipleri ucuzluğa rağmen satış yapamamaktan şikayetçi. Fiyatların döviz bazında yüzde 15-20 oranında düştüğünü belirten Yerlikaya Elektronik'in sahibi Salih Yerlikaya, buna rağmen satışlarda durgunluk olduğunu belirtiyor. Beyaz eşya ve elktronik sektöründe taksitli satış kampanyalarının kendilerini olumsuz etkilediğini anlatan Yerlikaya, "Devlet de piyasadaki bütün parayı topladı. Ek vergiler, vergi ve faiz aflarıyla vatandaşta para kalmadı. Elinde dövizi olunlar da zarar ettikleri için paralarını TL'ye çevirmiyor. Biz sonbahara doğru işlerin açılmasını bekliyoruz" dedi. Spot piyasada satılan mallar arasında önümüzdeki dönemin tatil ayları olması nedeniyle buzdolabı, klima, televizyon, müzik seti, uydu alıcıları gibi ürünler daha çok rağbet görüyor.

Hazırgiyim sektörü çöker

Ünlü hazırgiyim markası Kiğılı'nın sahibi Abdullah Kiğılı ise döviz kurlarındaki düşüşe daha fazla dayanmalarının mümkün olmadığını söyledi. Beklentilerin faizlerin düşmesi yönünde olduğunu kaydeden Kiğılı, "Böyle giderse sonbahara kalmaz hazırgiyim sektörü çöker. Çünkü siparişler 6 ay öncesinden alınıyor. Bu süreçte ise döviz yüzde 20 oynadı" dedi.

Perakendede hareketlilik var

Kiler Market ve Mağazalar Genel Müdürü Nurullah Öztürk, dövizdeki düşüşün fiyatlara indirim olarak yansıdığını, bunun da tüketimi hareketlendirdiğini söyledi. Ancak, tam anlamda bir canlılıktan söz etmek için henüz erken olduğunu vurlayan Öztürk, "Çünkü siyasi gerginlikler tüketime anında yansıyor" dedi.