ABD'nin Irak'a saldırısına karşı direniş gösteren Almanya, Fransa ve Belçika Türkiye'nin NATO'dan korunmasını öngören planı veto etti. Fransa ve Belçika'nın, "sessizlik süreci"ni bozarak veto hakkını kullanması üzerine NATO Konseyi, olağanüstü olarak toplandı. Almanya da Fransa ve Belçika'nın ardından planı veto etti.

"NATO'nun, tarihinin en büyük krizini yaşadığı" ve "İttifak'ın sadece itibarının değil, geleceğinin söz konusu olduğu" belirtiliyor. NATO Genel Sekreteri Robertson, NATO Konseyi'ne, Türkiye'nin savunmasına ilişkin bazı öneriler sunmuştu. Veto kararından sonra Türkiye, 4. maddenin uygulanması için başvurdu. Pakette, savunulması için Türkiye'ye AWACS uçakları, Patriot füzeleri ve kitle imha silahlarına karşı korunma yetenekleri aktarılması vardı.

Siyasi karar gerekiyor

Türkiye, "bir saldırı tehdidi durumunda" veya "bir saldırıya uğraması halinde", Kuzey Atlantik Antlaşması'nın 4. ve 5. maddeleri çerçevesinde, NATO müttefiklerinin katkı yükümlülükleri olduğunu hatırlatıyor. Antlaşmanın 5. maddesi, bir müttefik ülkenin saldırıya uğraması halinde "kolektif savunmayı" ve dayanışmayı öngörüyor.

Antlaşmanın 4. maddesi ise 5. maddeye bir "ön hazırlık" niteliği taşıyor. Bu maddeye göre, bir müttefik, "saldırı olasılığını hissetmesi halinde" konuyu NATO Konseyi'ne getirebiliyor ve savunma planlamalarının hazırlanması talebinde bulunabiliyor.

Türkiye'ye garanti verildi

Diplomatik kaynaklar, Türkiye'nin, Amerikan girişimini veto eden Fransa, Almanya ve Belçika'dan savunma planının kabulüne ilişkin sağlam garantiler aldığını bildiriyor. Fransız ve Belçikalı kaynaklar, "Türkiye'ye karşı değil, ABD'ye karşı bir tavrın söz konusu olduğunu'' ısrarla hatırlatıyorlar. "NATO'nun Irak savaşına yönelik hazırlıklar başlatması için somut gerekçe olmadığını'' belirten Fransa ve Belçika, Amerikalı diplomatların ağır eleştirilerine hedef oluyorlar.

Türkiye: Tehdit çok ciddi

Antlaşmanın 4. maddesine işlerlik kazandırılması çağrısında bulunan Türkiye'nin, NATO müttefiklerine, "Tehdit çok ciddi. Artık en ufak bir gecikmeye tahammül kalmamıştır" mesajı verdiği öğrenildi.

"Üç ülkenin itiraz gerekçelerinin incelenmesi için yapılan olağanüstü Konsey toplantısının, Türkiye'nin 4. maddeyle ilgili talebini sunması için de vesile olduğunu" belirten Türk kaynaklar, Ankara'nın bu girişiminin "sürpriz olmadığını" anlattılar.

Robertson: Durum çok ciddi

NATO Genel Sekreteri George Robertson, İttifak'ta yaşananların "çok ciddi'' olduğunu söyledi. Türkiye'nin talebi üzerine, Kuzey Atlantik Antlaşması'nın 4. maddesi çerçevesinde istişarelerin hemen başlatıldığını, ancak ne zaman sonuçlandırılacağını bilemediğini söyleyen Robertson, askeri kanada, savunma planlamalarının başlatılmasına ilişkin talimatın ne zaman verileceğini bilmediğini kaydetti. NATO müttefiki üç ülkenin ABD'nin öneri paketine karşı veto haklarını kullandıklarını, başkentlerin bir formül bulmak için çok uğraştıklarını anlatan Robertson, basına yaptığı açıklamada, "zamanlama konusunda çok sıcak tartışmalar olduğunu'' söyledi ve sürekli olarak "durumun ciddiyeti'' üzerinde durdu.

Avrupa Irak zirvesi yapacak

AB Dönem Başkanı Yunanistan'ın Dışişleri Bakanı Yorgo Papandreu, Yunanistan Başbakanı Kostas Simitis'in dönem başkanı olarak önümüzdeki hafta başında Irak konusunun tartışılacağı bir olağanüstü AB zirve toplantısı çağrısında bulunacağını açıkladı. Papandreu, Simitis ile Irak kriziyle ilgili görüşmesinden sonra yaptığı açıklamada, Atina'nın zirveden önce bir gayrı resmi AB Bakanlar Konseyi toplantısı yapılmasını önereceğini söyledi. Papandreu, AB zirvesinin amacının Irak krizinde BM denetçilerinin Güvenlik Konseyi'ne sunacağı rapordan sonra atılacak adımları belirlemek olduğunu kaydetti. Papandreu, dün Irak'tan New York'a giderken Atina'da aktarma yapan BM Silah Denetçileri Komisyonu Başkanı Hans Blix ile bir telefon görüşmesi yaptı. Yunanistan'ın, Alman-Fransız önerisini destekleyip desteklemediğine ilişkin soruları da yanıtlayan Papandreu, "Bu konu AB zirvesinin gündemindeki konulardan birisi olacak'' dedi.

Rumsfeld: Utanç verici

ABD Savunma Bakanı Donald Rumsfeld, NATO'nun Türkiye'ye koruma sağlamamasının utanç verici olacağını söyledi. Rumsfeld, "NATO, Türkiye'ye koruma sağlamazsa bu utanç verici olur. Türkiye, önemli ve ılımlı Müslüman bir ülke. Kimyasal ve biyolojik silahlara karşı korunma önlemlerinden ve AWACS uçaklarından büyük ölçüde istifade edecektir'' dedi.

Türkiye'nin, "NATO olmadan da korumaya sahip olacağını'' belirten Rumsfeld, "Ancak NATO'nun, Türkiye'ye koruma sağlanmaması yönünde alacağı bir karar çok büyük bir hata, sürpriz ve nefes kesici bir sonuç olacaktır'' diye konuştu.

"Saddam Irak'ı terketsin"

Bu arada ABD Savunma Bakanı Donald Rumsfeld, savaşa girmektense, Saddam Hüseyin'in ülkesini terketmesini tercih ettiğini söyledi. Rumsfeld, Saddam'ı kabul edecek ve iade etmeme konusunda söz verecek birçok ülkenin bulunduğunu belirterek bu durumu savaşa tercih ettiğini bildirdi.

Fransa: Türkiye'yi önce biz savunuruz

Fransa Savunma Bakanı Michele Alliot-Marie, Irak'tan Türkiye'ye bir tehdit gelmesi halinde ilk yardıma ülkesinin koşacağını bildirdi. Le Figaro gazetesinde yayınlanan bir habere göre, Alliot-Marie, "Türkiye gerçekten tehdit edildiği gün, onu ilk savunacak ülke Fransa olacak'' dedi. Fransa Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Bernard Valero, "Savaş hazırlıklarının başlatılmasının, Irak'a karşı savaşın önlenmesi konusunda BM çabaları için olumsuz mesaj anlamına geleceği'' gerekçesiyle Paris'in NATO güçlerinin Türkiye'ye konuşlandırılmasına karşı çıkmaya devam edeceğini söylemişti. Bu arada Belçika Savunma Bakanı Andre Flahaut, bir açıklama yaparak, "Avrupa ülkelerinin savunma bakanlarını'' olağanüstü toplantıya çağırdı.

Türkiye "4. madde" için müracaat yaptı

Fransa, Almanya ve Belçika, ABD'nin, NATO'dan Türkiye'nin korunması için yaptığı talebi reddetmesinin ardından Türkiye, NATO'ya kendi koruması için 4. maddenin işletilmesi başvurusunu yaptı. Dün Türkiye saatiyle 17:30'da toplanan olan NATO Konseyi, Türkiye'nin başvurusunu değerlendirmeye aldı. Türkiye'nin yürürlüğe girmesi için başvuruda bulunduğu dördüncü madde, bir müttefik ülkenin, "saldırı olasılığını hissetmesi" halinde, müttefiklerin kollektif savunma ve dayanışma için, "ön hazırlık" yapmalarını öngörüyor. NATO Genel Sekreteri George Robertson, görüş farklılıklarının ciddi boyutlarda olduğunu ve 3 haftada bir uzlaşmaya varılamamasının 'ciddi bir durum' olduğunu vurguladı.