Darbeler ve Balinalar

Şu sıralar 12 Eylül'ün sene-i devriyesiyle gündeme taşınan 80 ihtilali, gazetelerde çarşaf çarşaf yayınlanan yazı dizilerinin, ihtilalci ve ülkücü askerlerin karşılıklı anı ve atışmalarının yaldızlı manşetleriyle anılıyor. İfşaatlar, tehditler ve karanlık ilişkiler, birbiri ardına gün yüzüne çıkıyor; bir kısmı eskinin tekrarı, bir kısmı oldukça taze olan yığınlarca hatırat köşe yazılarına meze yapılıyor.

12 Eylül bu sene bir başka "heyecanla" anıldı. Bunu, hafızası her darbe sonrası dumura uğrayan medya vicdanımızın, özellikle Ahmet Necdet Sezer'in çıkışlarıyla biraz sarsılarak 28 Şubat'a göndermelerde bulunmasının bir sonucu olarak yorumlamak da mümkün. Ancak tam 20 yıl sonra dahi, 12 Eylül ihtilalinin tam olarak aydınlanmayan yönleri var. Karanlık kalan noktaların başında da, darbecilerle iktisadi hayatı yönlendirenler arasındaki ilişkiler yer alıyor.

Otoriter rejimlerle iktisadi liberalizme geçiş denemeleri arasında sıkı bir korelasyon olduğu, bugün pekçok akademik yayına da yansımış durumda. Demokrasi ile liberalizm, istikrar ile değişim arasında ciddi çatışma alanları var. Bugün ortaya çıkan küçücük ipuçlarından 12 Eylül tarihinin de, aynı yılın 24 Ocak tarihinden bağımsız ele alınamayacağını anlıyoruz. 80 sonrası Özalizm olarak adlandırılan iktisat politikaları, 12 Eylül'ün ülkeyi "tesviye" etmesinden sonra uygulanabildi ancak. IMF ve Dünya Bankası'nın desteği ile 1987'ye kadar giderek azalan bir ivmeyle uygulanan yapısal istikrar programı, popülizm üzerine kurulu Türk demokrasisine dönmeye başladığımız anda iflas etti.

80'lerin "yeni" ekonomisinin ürettiği yan ürünlerden biri olan hayali ihracat tüm dikkatleri üzerine çekerek, esasında ülke içinde yerini korunmak isteyenlerle, kendine yer edinmeye çalışanlar arasındaki gizli çatışmayı da gözlerden ırak tuttu. 80 öncesinin devletten hiç hoşlanmadığı halde devlet rantıyla büyümüş olan iktisadi güç odakları, oturmuş sermaye yapılarıyla 80 sonrasının "yeni" ekonomisine ayak uydurmakta oldukça zorlanıyorlardı. "Gidişatı" kontrol etmek için kurulan iş adamları ve sanayici oluşumları, gerek darbe yönetimi, gerekse Özal hükümetleriyle ilişkileri iyi tutmayı hedeflemişlerdi. 90'lara gelindiğinde, artık ortada yapısal reform namına pek bir şey kalmamış ve bu sonuç en ziyade "tutucu" sanayi sermayesini sevindirmişti. Yine de bu süreç zarfında Türkiye'nin çehresi değişmiş, ülke ekonomisinin gidişatını etkileyebilen yeni odaklar türemeye başlamıştı. Siyaset-ekonomik çıkar ilişkisi çeşitlenerek yoğunlaşmış, ülke yeni bir yapılanmanın eşiğine getirilmişti. Bu aşamadan sonra ülkenin önünde iki yön vardı: Biri kontrolsüz bir değişim süreci, diğeri de iktisadi ve siyasi statükonun denetiminde yavaş ve tasfiye edici bir otoritarizm denemesi.

İrtica yaygaraları, sizi kandırmasın. 28 Şubat'la 12 Eylül arasında tahmin edilenden fazla paralellikler var. İhtilalin, ülke ekonomisindeki gidişatı etkileyenler açısından neticelerine şöyle bir göz atmak bu benzerliği doğrulayacaktır. Balina operasyonuyla kamuoyunun önüne atılan hayali ihracat yolsuzluğu bile Özal dönemini hatırlatmıyor mu?

12 Eylül ihtilalini haber alan ABD istihbaratının, darbecilerden "bizimkiler" diye söz ettiği artık herkesin malumu. 28 Şubat'ı haber alınca, ilk tepkileri nasıl oldu acaba?

Türkiye'de demokrasi mücadelesi verenler, ABD'nin sözlü desteğinden hep memnun kaldılar bugüne kadar. CIA'nın kapalı kapılar arkasında gizlenen 28 Şubat tepkisini öğrenince, aynı memnuniyeti hissedebilecekler mi?

Tarih bir gün, elbet 28 Şubat'ı da yazacak.