Osmanlı'nın son çıkarması: Ümitburnu

18'inci yüzyılın ikinci yarısı... 1770'ler. Uzakdoğu'da Cavalı bir bölük Müslüman, ülkelerini işgal eden Hollandalılar'ın zulmünden kaçıp bir çıkış yolu bulmak için deniz yoluyla binlerce kilometre yol katettikten sonra Afrika kıtasının tam güney ucunda bulunan Ümitburnu şehrine yerleşirler.

1860'lara gelindiğinde Ümitburnu Müslümanları'nın önde gelenleri, iç karışıklıklar içinde bocalayan ve modernleşme adına yapılan birtakım "tanzimat" ve "ıslahat"la uğraşan Osmanlı devletinden yardım isterler. Müslüman halk, yıllardır İslam'ı yanlış anlamış ve olduğundan farklı yaşamıştır. Ta ki hacca giden birkaç Müslüman'ın gerçek İslam'ı öğrendikten sonra ülkelerine dönüşte hakikati anlatışlarına kadar. İşte bu anda önü alınamayan, mahallî hükümetin inzibat güçlerinin bile baş edemediği kanlı-bıçaklı çatışmalar birbiri ardına gelmiştir.

Hacca gidip dönen Müslümanlar halka, doğrusunu öğrendikleri İslam'ı olduğu gibi anlatmaya başlarlar. Menfaatlerine halel gelen cami imamları "Biz atalarımızdan ve dedelerimizden böyle gördük, şimdi sizler herkesin itikadını fasit edeceksiniz" diye karşı koyarlar, halkın büyük bir kısmını arkalarına alarak. [Tıpkı Malcolm X'in (Malik el-Şahbaz) hacca gidip döndükten sonra kendisini Amerikalı Müslümanlar'a peygamber olarak tanıtan Elijah Muhammed ve çevresinin iktidarlarının ayaklarının altından kayarkenki karşı koyuşu gibi.]

Bu din tacirleri yıllardır kendilerine göre bir Müslümanlık anlayışı oluşturmuşlardır. [Şeytan burada son yıllarda gündemden düşmeyen Türk Müslümanlığı tartışmalarını dürtüklüyor. N'olurdu bizim de kendimize göre Araplar'dan ve Farslar'dan farklı bir Müslümanlığımız olsa. O zaman belki şu irtica tehlikesi birinci dereceye çıkmazdı. Tövbe tövbe...] Bu sakat anlayışlarının tek tek yıkılmasıyla kavgaların arkası dur-durak bilmemiştir. Halkın tartıştığı konulara bakın: Yok efendim ölü gömülürken önce ayağının mı, yoksa başının mı toprağa gömüleceği, yutulan tükrüğün orucu bozup bozmayacağı, eğer bozarsa Ramazan ayında Müslümanlar'ın boyunlarına birer tükrük hokkası asmaları gerekeceği, sakal bırakan bir Müslüman'ın bunu kesmesi halinde kâfir olacağı, bıyıklarını kesmeyenlerin Müslüman dahi sayılamayacağı... gibi ipe sapa gelmez bir sürü âdet, bütün bu çatışmanın sebeplerinden birkaç tanesidir.

İşte bu geçiş döneminde Müslümanlar'ın birbirine düşmesi, İngiltere'ye bağlı mahallî hükümeti hayli rahatsız etmeye başlamıştır. Genel vali, İngiliz Kraliçesi'ne bir mektup yazarak Osmanlı devletinden İslam'ı bilen bir din âlimi ister. Kraliçe de durumu Osmanlı'nın Londra sefiri Müsürüs Paşa'ya bildirir. Paşa da Babıali'ye yazar. Konudan Sultan Abdülaziz haberdar edilir ve padişah Ahmet Cevdet Paşa ile temas kurar. Cevdet Paşa da padişaha bilgisine ve ağırbaşlılığına güvendiği Irak asıllı Ebubekir Efendi'yi önerir. Kısa bir süre içinde Ebubekir Efendi bir yaveri ile İngiltere üzerinden Ümitburnu'na kadar gider.

Ebubekir Efendi Güney Afrika'da bulunduğu yıllarda gerçek Müslümanlığın yayılması için elinden geleni yapmıştır. Yöre insanlarına kısa zamanda İslamî itikat ve ibadetleri öğretmeye çalışmıştır. Gündüz çocuklara, gece büyüklere yoğun bir şekilde ders vermiştir. Bugün Güney Afrika'daki Müslümanlar'ın mevcudiyeti, okullaşma hareketleri, kültürel faaliyetler Ebubekir Efendi'nin eseridir.

Yıkılırken bile fetih ruhunu kaybetmeyen Osmanlı'nın Ümitburnu serüvenini daha yakından takip etmek istiyorsanız, Ahmet Uçar'ın birkaç ay önce yayımlanan Güney Afrika'da Osmanlılar (Tez Yayınları, İstanbul 2000) çalışması ile Ömer Lütfi'nin Ümitburnu Seyahatnamesi (Ses Yayınları, İstanbul 1994) kitabını okumalısınız. Bir de Güney Afrika'yı yakınlarda adımlayan İhsan Süreyya Sırma'nın Yalan Dünyayı Adımlarken (Beyan Yayınları, İstanbul 1999) kitabının bu konuyla ilgili bölümlerini.