Özel gider indiriminin tahakkuk ve tediyesi

Gelir Vergisi Kanunu'nun 63. maddesine, 3946 sayılı Kanun'un 13. maddesiyle eklenen 5. bentte yapılan düzenlemeye göre, "Mükellefin kendisi, eşi ve çocukları ile ilgili eğitim, sağlık, gıda, giyim ve kira harcamalarının yıllık toplam tutarının 1/3'ü" ücretin gerçek safi değerinin hesabında özel indirime konu edilmektedir. "Şu kadar ki, indirim konusu harcamaların Türkiye'de yapılması, gelir veya kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan gerçek veya tüzel kişilerden alınacak belgelerle tevsik edilmesi ve bu belgelerin işverene verilmesi şarttır. Bu suretle hesaplanan indirim tutarı, harcamanın yapıldığı yıla ait ücretin yıllık vergi matrahının % 35'ini geçemez. Bu indirim de dikkate alınmak suretiyle hesaplanan vergi ile mükellefin o yıl içinde tevkif suretiyle ödediği vergi tutarı arasındaki fark, ücretlinin ertesi yılda ödeyeceği gelir vergisinden mahsup edilir veya işverenler aracılığıyla kendisine nakden iade edilir." (Bkz. GVK, m. 63/5'i izleyen paragraf).

Ücretliler, yukarıda anılan hüküm doğrultusundaki harcamalarına ilişkin belgelerini, en geç 20 Ocak 2001 tarihinin çalışma saati sonuna kadar, "Özel Gider İndirimine Ait Bildirim"e (genellikle zarf şeklinde basılıp satılmaktadır.) anılan 5 ayrı harcama kalemine -türüne- göre ayrı ayrı tasnif edip işleyerek işverenlerine beyan edeceklerdir. Bildirime işlenen harcama belgelerinde aşağıdaki hususlara dikkat edilecektir: 1- Aynı harcama belgesinde birden fazla harcama çeşidinin bulunması durumunda, belge, özel gider indirimine konu harcama türlerinden tutarı yüksek harcama grubuna ait harcama belgesi olarak değerlendirilecektir. 2- Harcama belgesinde özel gider indirimine konu olmayan harcamalar bulunması halinde, bu tür harcamaların tutarları dikkate alınmayacaktır. 3- Özel gider indiriminde indirime konu olabilecek harcama tutarları toplamı, en fazla 2000 yılı vergi matrahının % 35'inin 3 katı kadar olabilecektir. 4- Ücretliler, harcamalarının toplam tutarını ve bu tutarın 1/3'ünü hesaplayarak özel gider indirimine ait bildirimin ilgili kısmına yazacaklardır. Örneğin, 2000 yılı aylık ücretlerinin toplam gelir vergisi matrahı 1 milyar lira olsun; bu ücretlinin tüm harcama belgesi toplam tutarı 1 milyar 50 milyon lira olacaktır. (1.000.000.000 x % 35 x 5) (x)

"Özel Gider İndirimine Ait Bildirim"i alan işveren, ücretlinin verdiği bildirimdeki harcama belgelerinin geçerli belge olup olmadığını, harcamanın özel gider indirimi kapsamında olup olmadığını ve harcama toplamının ve bu toplamın 1/3'ünün doğru beyan edilip edilmediğini kontrol ettikten sonra, ocak ayı sonuna kadar, "Özel Gider İndirimine Ait Bordro"yu düzenleyecektir. Bu bordroda her bir ücretli için ücretlinin yararlanacağı gelir vergisi farkını ayrı ayrı hesaplamak ve göstermek zorundadır, işveren. Her işveren, özel gider indirimi bordrosunda hesapladığı gelir vergisi farkını, 1 Şubat tarihinden itibaren ücretlilerine ödeyecekleri ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edeceklerdir. Mahsup işlemleri, her bir ücretli için ayrı ayrı, diğer ücretlilerin vergileriyle ilgilendirilmeksizin, yapılacaktır. Takvim yılı sonuna kadar mahsup edilemeyen vergi farkı kalması halinde, kalan tutar, Aralık ayına ait muhtasar beyannamede gösterilerek ve mahsuplar sonucu ortaya çıkan tutar, vergi dairesince işverene nakden ödenecektir.

Ücretliler, aynı zamanda birden fazla işverenden ücret alıyorlar ise her bir işverene özel gider indirimine ait bildirimini vermesi mümkündür. Her bir işveren, ücretliye ödediği ücretlerin vergi matrahlarına göre özel gider indirimi uygulaması yapacaktır.

İstisna, muafiyet ve indirimler nedeniyle vergi matrahı doğmayan ücretliler vergi kesilmemesi nedeniyle, özel gider indiriminden yararlanamayacaklardır.

İşvereni değişen ücretliler, özel gider indirimi bildirimini, en son çalıştığı işyeri işverenine vereceklerdir. Ancak önceki vergi matrahlarını ve vergi ödemelerini belgelemeleri gerekmektedir.

(x) Örnek hesaplamalar için bkz. Yeni Şafak, 02.01.2001, s. 7. - En düşük iade 49 milyon. -