Türkiye, finans sektörünün gelişmeye başladığı 20. yüzyılın başından beri uluslararası piyasalara 'büyük banka' sunamazken ABD, İngiltere ve Kıta Avrupası ülkelerinin küreselleşme politikalarını finansal düzleme taşıyan güçlü bankaları, yüz yıllık yayılmacı politikalarla geliştirdikleri ortaya çıktı.

Türkiye bankacılık sektörünün toplam aktiflerinin gelişmiş bir Batı bankasının beşte biri kadar yer tutmadığı bir ortamda Citibank, HSBC ve Deutsche Bank gibi dev bankaların bölgesel yatırımlarının diğer gelişmekte olan ülkeler gibi Türkiye'nin finansal yapılarında da söz sahibi olduğu göze çarpıyor. Son banka kapatmalar dikkate alınırsa Türkiye'de pekçoğu sermaye yapısı açısından yetersiz 60'ın üzerinde banka bulunuyor. Bu bankaların tamamının konsolide aktifleri 96,4 milyar doları bulurken, Alman Deutsche Bank'ın aktif büyüklüğü 732,5, İngiliz HSBC'nin 696 ve Amerikan Citigroup'un 668,6 milyar dolar. 21. yüzyılın güç paylaşımında finans sektörünün büyük rol oynayacağı ve ekonomik savaşların 'orta dünya' üzerinde yoğunlaştığı baz alındığında büyük bankaların yayılmacı politikalarının nedenleri de gün ışığına çıkıyor.

Yayılmacı bankalar

Yeni Şafak'ın, yalnızca aktif büyüklükleri itibariyle değil, dünya ölçeğindeki yerel yatırımlarının fazlalığı ile dikkat çeken 'yayılmacı bankalar' üzerinde yaptığı araştırma bu bankalar arasında en başarılı olanlarının Deutsche Bank ve Citibank olduğunu ortaya koydu. Hong Kong'ta kurulan, ancak daha sonra merkezi Britanya'ya taşınan HSBC ise bu iki bankayı izliyor. Deutsche Bank, birleştirilmesi için çalışma başlatılan üç Japon bankası –Indusrtrial Bank of Japan (IBJ), Fuji Bank (Fuji) ve Dai-Ichı Kangyo Bank (DKB)– evliliğinden doğacak holdingten sonra dünyada aktifleri en büyük banka. Üç Japon bankasının büyüklüğü 1.241 milyar doları bulurken, Deutsche Bank 732,5 ile ikinci sırada.

İlk yabancı banka: Citibank

Küresel yayılmacı bankaların bir diğer öncüsü, tarihi neredeyse ABD'nin kuruluşu kadar eski olan Amerikalıların Citibank'ı. Yüzbeş ülkede bin 400 şube ile hizmet veren Citibank, 118 yıldır Latin Amerika'da, 100 yıldır da Asya ve Avrupa'da faaliyet gösteriyor. Geçen yıl Doğu ve Batı Avrupa, Kuzey Amerika, Latin Amerika ve Asya'da dokuz büyük çaplı evlilik ve stratejik ortaklık gerçekleştiren Citigrup, sadece, ABD'de satın aldığı tüketici kredisi şirketi First Capital sayesinde aktiflerine 100 milyar dolar kattı. Grubun öncüsü Citibank, kara para akladığı gerekçesiyle soruşturmaya uğradı. Kara para aklama sayesinde Citibank'a 1991 yılından beri 800 milyon dolar civarında giriş sağlandığı iddia ediliyor. Citibank'ın Türkiye açısından önemli bir özelliği, ülkemizde şube açan ilk yabancı banka olması.

HSBC ucuz alımlarla büyüdü

Türk kamuoyunun son dönemlerde adını Deutsche Bank'tan daha fazla duyduğu banka HSBC (Hong Kong and Shanghai Banking Corporation Limited) idi. HSBC'nin Türkiye'deki varlığı 2000 yılının sonunda başlayan banka operasyonları ve sonra 19 bankanın arkasında yüklü mali külfetler bırakarak batmasına dayanıyor. Demirbank'ı ucuza aldığı söylenen HSBC, 1865'te Çin'le Avrupa arasında ticari alan yaratmak amacıyla kuruldu. 19. ve 20. yüzyıl arasında banka, Çin ve Uzak Doğu Asya başta olmak üzere pekçok şube ve ajans açtı. Japonya, Avrupa ve Kuzey Amerika'ya yayıldı. Tıpkı Deutsche Bank gibi HSBC de İkinci Dünya Savaşı boyunca pekçok şubesini kapatmak zorunda kaldı ve ana ofisini Londra'ya taşıdı. Bir süre burada faaliyet gösterdi.

17 yabancı banka faaliyette

Türkiye'de, bu üç banka dışında 17 yabancı bankanın toplam 110 şubesi bulunuyor. Osmanlı Bankası, 66 şubesi ile Türkiye'de kurulu yabancı bankalara dahil olarak faaliyet gösteriyor. Yabancı bankalar Türkiye'de sektör aktifleri içinde yüzde 6'lık bir paya sahip görünüyorlar. HSBC gibi Türkiye'de kurulu olarak ya da Citibank, Deutsche Bank gibi şube açarak faaliyet gösteren yabancı bankalar şunlar: Bnp-Ak Dresdner Bank, Osmanlı Bankası ve Arap-Türk Bankası, The Chase Manhattan Bank, Bank Mellat, Credit Suisse First Boston, Habib Bank Limited, ING Bank NV, Societe Generale, Banca Dı Roma, RaboBank Nederland, Credit Lyonnais Turkey, Westdeutsche Landesbank Girozentrale, ABN AMRO. Uzmanlar, yabancı banka yatırımlarının arttığı Türkiye'de, iç kaynaklı finansal yapıyı güçlendirerek, dışa açılımın sağlanması gerektiğini belirtiyorlar.

FERHAT ÜNLÜ / Selah KEMALOĞLU

« Geri Dön