İttihad ve Terakki... Meşrutiyet devrinin iktidarına kadrolarını veren, bir süre sonra devlet yönetimini tamamiyle eline alan ve en nihayet imparatorluğu savaşa sokup Mütareke'yle birlikte yeraltına girip bu sefer Milli Mücadele'yi yürüten bir parti... hem cemiyet, hem fırka.... taşrayı merkeze çeken, merkezi taşraya iten, itebilen cazibe merkezi... rengarenk bir halita... üstelik sadece siyasî bakımdan değil, fikir çeşitliliği, entelektüel birikimi, sığlığı ya da derinliği, hâsılı hem malzemesi, hef ufukları itibariyle pek görülmemiş bir halita.... inanmış adamlar için yegâne tutamak, çıkarcılar için kaçırılmaz bir fırsat... Türkçülerin de, İslâmcıların da istinadgâhı... müslim, gayr-ı müslim, Türk, Kürt, Çerkez, Laz.... her cihetten adamın toplandığı kudretli bir teşkilat... teşkilat da kelime mi, tam anlamıyla teşekkülât... dolayısıyla ordu ve siyaset, hatta din, siyaset ve ticaret ilişkilerini inceleyecekler için hâlâ tükenmemiş, tükenmeyecek bir hazine... konak asilzadelerine komitacılık yaptıran, çete kabadayılarına nâzır vurdurmakla kalmayıp onları da nâzırlara vurduran bir hareket...

Tarihini 10 yılla sınırlı görenler yanılırlar, 10'larca yıl iktidarı elde tutmayı becerecek denli kuvvetli adamlar yetiştirmiştir İttihad ve Terakki.... Celal Bayar'a bile yıllar sonra nisbetini ifade ettiren bir harekettir... Cumhuriyet'in kuruluş sürecinin en gözde simaları da yeminli İttihatçılar arasından çıkmış değil midir?!? Sadece paşalar mı, tüccarlar mı, şairler bile İttihatçıydı bir zamanlar...

En iyisi İttihad ve Terakki'yi bir şairden, hem de kendisi de bir İttihatçı olan bir şairden dinlemeli o halde...

Bakınız, Yahya Kemal "Çocukluğum, Gençliğim, Siyasî ve Edebî Hatıralarım" (İstanbul, 1986) adlı eserinde neler söylüyor:

- "İttihad ve Terakkî kadar bin türlü zihniyeti, bin türlü yaratılışı, bin türlü emeli bir araya toplamış ve dağılmamış, bilakis zaman geçtikçe daha ziyade toplanmış ve kuvvetlenmiş siyasî bir cemiyeti Avrupa'nın ve Asya'nın tarihinde göstermek imkânsızdır. İttihadcı ittifakının içinde en dinsiz masonlar yanında en şedid İslam ittihatçıları; en geniş insaniyetçi ve medeniyetçiler yanında en dar kafalı milliyetçiler bulunduğu gibi, en seciyeli tanınmış adamlarla seciyesizlikleri herkesçe malum adamlar, maddi menfaatlerden uzak, temiz vatanperverlerle vurguncular ve harb zenginleri yanyana ve birbirini çok sever olarak görülüyordu. Böyleyken İttihad ve Terakkî dağılmadı. Bu terkibi Talât vücuda getirmiştir."

Yahya Kemal'in bu değerlendirmeleri -şahsî zaafları da nazar-ı itibara alınmak suretiyle- "kolay açıklamalar" addedilip "düşene vurmak" kabilinden bir haksızlık şeklinde telakki edilebilir. Hakikat tamıtamına böyle değil... Çünkü kendisi yaptığı tasvirleri insaflı davranmak adına gerekçelendirmek ihtiyacı duyuyor ve ekliyor:

- "Hüküm verirken adil olmayı unutmayarak bir mülahaza daha dermeyan etmek lazım gelir:

İttihad ve Terakki'nin idare başında tahakküm edebilmesi için her halde memleketin ekseriyetini birer vesileyle etrafına toplaması zaruri idi. Toplayabilmesi için de birbirine benzemez o kadar kafaya aynı imanı, alelacele, birkaç ay yahud birkaç sene içinde şırınga edebilmesi imkansızdı. Binaenaleyh bu topluluğu menfaatleri kollayarak, gönülleri okşayarak, iktidar, servet ve itibar harislerine ümitler yahut da hülyalar bahşederek bir arkadaşlık ve dostluk birliği vücuda getirmekten başka çare yoktu."

Demek oluyor ki İttihad ve Terakki halitası-şairimizin tesbitlerine göre- ülkeyi birlik (ittihad) halinde tutmak ve kalkındırıp ilerletmek (terakki) amacıyla oluşturulmuş, bu konuda da başındakiler "menfaatleri kollayarak, gönülleri okşayarak, iktidar, servet ve itibar harislerine ümitler yahut da hülyalar bahşederek" bu yapıyı inşa etmekten başka çıkar yol bulamamışlardı. Filvaki siyaset budur; her ne olursa olsun çare bulmak, daha doğrusu çareyi "her nasıl olur olsun" içerisinden bulup çıkarmak sanatıdır!

Sorun şu ki bunca vaveylada "düşünce"nin payına düşen kötümserlik değil, yine karamsarlık! (Sebebine de yarın işaret edelim.)

DÜCANE CÜNDİOĞLU

Künye

Temsilcilikler

ReklamTarifesi

AboneFormu

MesajFormu