2002 yılının ilk günündeki gazete yazılarında büyük sıkıntılarla anılacak olan 2001 yılından kurtulmuş olmanın ve yeni yıl için umutlu bir bekleyişin sevinci dikkat çekiyordu. Hiç kimse 2001 yılını bir daha yaşamak istemiyordu.

Yılın ilk yazılarında geçmişin muhasebesinin yapılması gelecekle ilgili beklentilerin dile getirilmesi adettendir. Zaten özel günlerin insan hayatında başka ne anlamı olabilir ki?

Ben birey düzeyindeki muhasebeden söz etmeyeceğim. Bugün bir sivil toplum örgütü olan Freedom House'ın her yıl yaptığı Dünya Özgürlükler Araştırmasına dikkatinizi çekmek istiyorum.

Freedom House

Merkezi Amerika Birleşik Devletleri'nin Washington şehrinde bulunan Freedom House adlı sivil kuruluş ülkemizde pek bilinmezse de yaptığı çalışmalar, gerçekleştirdiği yayınlar ve araştırmalar Türkiye ile de yakından ilgilidir. New York, Belgrad, Bükreş, Budapeşte, Kiev ve Saraybosna'da şubeleri bulunan Freedom House'ın yönetiminde dünya çapında siyaset bilimciler, siyaset adamları, hukukçular, insan hakları gözlemcileri ve devlet adamları bulunuyor. Muhtelif proje ve araştırmalarında değişik üniversitelerden bilim adamları, gazeteciler ve uzmanlar görev alıyorlar.

Freedom House'nın gerçekleştirdiği pek çok araştırma arasında en önemlisi her yıl tekrarlanan "Freedom in the World" adlı araştırmadır. Bu araştırma tüm dünya devletlerini, tartışmalı/sorunlu bölgeleri ve toplumları kapsamaktadır. Araştırma esasta siyasal haklar ve sivil/medeni özgürlükler temelinde yapılmaktadır. Siyasal haklar konusunda ülkeyi yönetenlerin hür ve adil bir seçimle seçilmeleri, gerçek siyasal gücün seçilenlerin elinde olup olmaması, vatandaşların örgütlenme, muhalefet yapabilme haklarının olup olmaması, kültürel, dini ve etnik grupların makul ölçüde özerkliklerinin bulunup bulunmaması gibi kriterler gözetilmektedir. Sivil/medeni özgürükler konusunda da ifade ve inanç özgürlüğü, özgür dini kurumların varlığı, hukuk devleti ve insan haklarına ne kadar saygı duyulduğu gibi kriterler dikkate alınmaktadır.

Hür, kısmen hür ve hür olmayan ülkeler...

Ülkelerdeki mevcut durum 1 ile 7 arasında değişen bir reyting sayısı ile değerlendirilmekte ve sonuçta ülkelerin siyasal haklar ve medeni özgürlüklerle bir karnesi ortaya çıkmaktadır. Ülkeler üç temel kategoriye ayrılmaktadır. Reytingi en iyi olan 1 ile 2.5 arasında olanlar "hür" (free), 2.5 ile 5 arasında olanlar "kısmen hür" (Partly Free) ve 5 ile 7 arasında olanlar da "hür olmayan" (not free) sınıfına yerleştirilmektedir. Böylece her yıl hür, kısmen hür ve hür olmayan ülkeler tablosu elde edilmektedir.

Yeni yayınlanan 2000-2001 yılı araştırmasına göre oldukça ilgi çekici sonuçlar elde edilmiştir. Buna göre toplam 192 devletten 86'sı "hür", 58'i "kısmen hür" ve 48'i de "hür olmayan" kategorisinde yer almışlardır. Bu durumun yüzde olarak ifadesi şu: Dünya nüfusunun yüzde 40'i (2.465.000 000) "hür" devletlerde; yüzde 23.7'si (1.435 000 000) "kısmen hür" devletlerde ve yüzde 35.61'i de (2 157 000 000) "hür olmayan" devletlerde yaşamaktadır.

Son on yıllık periyot dikkate alındığında şöyle bir gelişme gözlenmektedir. 1990'ların başında dünyada 65 hür, 50 kısmen hür, 50 hür olmayan devlet vardı. Bu tablo 1995'te 76 hür, 62 kısmen hür ve 53 hür olmayan devlet şeklinde ortaya çıkmıştır. 2001'in sonunda da 86 hür, 58 kısmen hür ve 48 hür olmayan şeklinde olmuştur. Demek ki on yıl içerisinde hür devletlerin sayısı 65'ten 86'ya yükselirken kısmen hür olanların sayısı 50'den 58'e çıkmış, hür olmayanlarsa 50'den 48'e gerilemiştir. Bu eğilimin hür olanların lehine olması sevindiricidir.

Bu araştırmada son derece öğretici sonuçlar var. Ama hepsine değinmek imkanımız yok.

Asıl önemlisi Türkiye ile ilgili sonuçlardır. Belki bazılarına şaşırtıcı gelecek ama Türkiye genel olarak "kısmen hür" ülkeler kategorisinde yer almaktadır. Türkiye'nin siyasal haklar reytingi ortalama 4 (dört), sivil/medeni özgürlükler reytingi ise 5 (beş) olarak tespit edilmiştir. Ülkeler profilinde Türkiye'deki siyasal sistemi "askerlerin etkisinde başkanlık-parlamenter rejim" şeklinde gösterilmesi ilgi çekicidir. Ve en önemlisi Türkiye'nin "kısmen hür" kategorisini paylaştığı devletler listesidir.

Bakın bu kategoride kimler var? Ortalama 4.5 reytingi ile Arnavutluk, Bosna-Hersek, Cibuti, Doğu Timor, Fiji, Gabon, Gine-Bissau, Kuveyt, Fas, Sierra Leone, Türkiye, Ukrayna ve Zambiya. Bu durum karşısında yorum yok! Yeni yılda size bir muhasebe konusu.

Türkiye'den daha iyi durumda olanlar arasında Burkina-Faso, Ürdün, Lesotho, Nijer, Nijerya, Tanzanya gibi Afrika devletlerin yer almaları Türkiye için bir ders olur mu?

Herhalde en ilginci Afrika devletlerinden Mali'nin "hür" devletler sınıfında gözükmesidir. Türkiye ne zaman Mali'nin de yer aldığı sınıfa girer dersiniz?

Herhalde daha çook var!

DAVUT DURSUN

Künye

Temsilcilikler

ReklamTarifesi

AboneFormu

MesajFormu