AYŞE OLGUN İSTANBUL
Dünden bugüne hamam kültürü üzerine titiz bir çalışma yapan Orhan Yılmazkaya'nın hazırladığı Murat ve Deniz Oğurlu'nun resimlediği ''Türk Hamamı'' adlı kitap, hamamı hiç görmemiş kişilerin içinde bile heves uyandıracak cinsten. İstanbul'da 200 üzerinde hamam tespit ettiklerini ancak bugün faaliyette bulunan 57 hamamın kaldığını anlatan Yılmazkaya, sedefli takunyaların tok seslerinin, kurnalardan akan sulara karıştığı hamamlardan günümüze ulaşan izlerini takip etmiş. Çitlembik Yayınları arasında çıkan kitap, önümüzdeki günlerde İngilizce olarak kitapçı vitrinlerinde yerini alacak.

Hamamları, Romalılar'ın yaptığını ama onlara bugünkü ruhunu verenin Osmanlılar olduğunu söyleyen Yılmazkaya, hamamın ihtişamını Cumhuriyetten sonra evlerde yapılan banyolarla kaybettiğini ve böylece pek çok geleneğinde kaybolup gittiğini belirtiyor. "Osmanlı döneminde kadın ve erkeğin zorunlu olarak gittiği bir yer olma özelliği kalmayınca doğal olarak 80 yıl öncesine kadar o sosyalliğin yarattığı bütün ritüeller, gelenekler, görenekler aşılmış" diyen Yılmazkaya, gelin hamamı, damat hamamı geleneği, sünnet hamamları ve daha da önemlisi doğumdan 40 gün sonra lohusa kadının ve bebeği için yapılan 'kırklar' hamamının hala İstanbul'da yaşayan hamam gelenekleri olduğunu ifade ediyor. Bu gelenekleri yaşatanları ise Yılmazkaya şöyle tarif ediyor: "Özellikle Anadolu'nun değişik yerlerinden İstanbul'a göç eden ve kendi geneliklerini büyük ölçüde sürdürenler tarafından bu kültür yaşatılıyor. Kadınlar arasında daha da canlı bir şekilde hamam kültürü devam ediyor. Bir de İstanbul'da hâlâ geleneksel yapının korunduğu Fatih, Kocamustafapaşa, Üsküdar gibi geçmişle bağlantısı güçlü olan, dokusu çok fazla bozulmamış semtlerimizde örneklerine daha fazla rastlıyoruz."

Romalılar icad etti, ruhunu Osmanlı verdi

"Hamamları ilk kez Romalılar yapmış. Hamamlar, alttan ve duvardan ısıtma sistemi ve kubbe yapısıyla Roma mimarisinin birer örneği olarak bizlere armağan edilmiş. Ancak bugün anladığımız manada hamamlara ruhunu veren Osmanlı'dır. Romalılar döneminde köleler çalışırken zenginler de hamamlarda toplanır, şiirler okur, felsefe yapar, siyaset konuşurlarmış. Bu yüzden Roma hamamlarında felsefeci, siyasetçi ve tanrıların heykellerini görmek mümkün. Romalılar zamanında faaliyet gösteren hamamlar Endülüs ve Emeviler döneminde İslam kültürünün birer parçası olarak canlı tutulmuş. Hamamı bir kez daha Avrupa'ya tanıştıran ise Endülüs Emevileri. Daha sonra Selçuklular, ardından da Osmanlılar hamam kültürünü günümüze ulaştırmış."