Hafta sonunda düşünce ve sanat dünyasında kendisine hikaye, roman, deneme ve çevirileriyle sağlam ve vazgeçilmez bir yer açan Rasim Özdenören'i eşiyle birlikte hacca yolcu ettik. Diriliş, Edebiyat ve Mavera dergileri çevresinde bulunmuş herkesin aklına Hac deyince, zamanla yaşıt kutlu şehir Mekke'de büyük bir değişim geçirerek, Malcolm X iken Malik El Shabazz olan Amerika'nın ünlü siyah lideri gelir.

Yetmişli yılların başında Özdenören'in Amerika'dan benim de İngiltere'den getirdiğim kitapların başında Malcolm X'in anlattığı, Alex Haley'in yazıya döktüğü, büyük iniş ve çıkışlarla dolu hayat hikayesi gelir. Mavera dergisi ve Akabe yayınevi kurulur kurulmaz, ilk yayınlanan kitaplardan biri onun otobiyografisi oldu. Malcolm X'in Mekke'den ilk izlenimlerini yazdığı mektuplar da Özdenören'in çevirisiyle dergi ve kitaplarda yerini aldı.

Amerika'da çok etkili olmuş, Yirminci yüzyılın efsane liderlerinden Malcolm X'in kırk yıllık kısa ömründe köklü dönüşümler yaşadığı üç önemli dönem vardır. İlkinde o Harlem'in kirli işlerine bulaşmış, ele avuca sığmayan bir serseridir. İkincisinde Elijah Muhammed'in öncülüğünü yaptığı "Siyah Müslümanlar Hareketi"ni Amerika ölçeğinde örgütleyen usta ve kitleleri peşinden sürükleyen ünlü konuşmacıdır. Üçüncüsü de "Oniki günlük Hac İbadeti, ufkumu geçen otuzdokuz yılımdan çok daha fazla genişletti" dediği, yanlışlıklardan kurtulduğu Mekke sonrası dönemdir.

Amerika'da siyahların "açık" üniversitesi Harlem, "kapalı" üniversiteleri de hapishanelerdir. Onlar dışarıda fırsat verilmediği için, bulup okuyamadıkları kitapları, yalnızca hapishanelerde okuma hakkını elde ederler. Malcolm X de çok istemesine rağmen, üniversiteye gidemeyince, küçük yaşta çalışmak zorunda kalır. Michigan ve Boston derken, kendini birden Harlem'de bulur. Bir siyah olarak, kendisine dayatılan yaşama biçimi, onu sonunda hapishaneye düşürür.

Malcolm X için hapishane Harlem'den sonra ikinci üniversite olur. Anılarında liseyi Massachusette'in siyah mahallelerinde bitirdiğini, üniversiteyi Harlem'in suç ve suçlu yuvası arka sokaklarında tamamladığını ve doktora tezini de hapishanede hazırladığını uzun uzun anlatır. O yedi yıllık yoğun hapishane eğitiminden sonra, başka bir Malcolm X olarak, Harlem'e yeniden döner. Eskiden, bir sokak serserisiyken, şimdi Amerika'da büyük bir hızla gelişen İslam dininin etkili bir temsilcisidir.

Malcolm Little olan soyadını Harlem'de X olarak değiştirir. Yeni soyadı onun Afrikalı atalarının artık kendisi başta olmak üzere, kimse tarafından bilinmediğinin simgesidir. O ölünceye kadar matematikte bilinmeyen anlamına gelen, X soyadını kullanacağını düşünür. Ancak ömrünün son yıllarında yaptığı Hac onun dünyasını tekrar değiştirir ve hayatının dönüm noktalarından biri olur. Çünkü o, bütün hayatı boyunca doğruyu aramış ve canı pahasına da olsa doğrunun yanında yer almıştır.

Gerçek İslam'ın Elijah'tan çok uzak olduğunu biliyordu. Ancak İslam'ı bütün incelikleriyle kavrayabilmek ırk, renk ve dil ayrımı yapmadığını görebilmek için Hac'ca gitmesi gerekiyordu. O Amerika'da bildiği İslam'la Hac'ta Mekke'de gördüğü İslam arasında dağlar kadar fark olduğunu anlayınca, X olan soyadını El Shabazz'a çevirdi. Çünkü o gözleri mavinin en mavisi, saçları sarının en sarısı insanlarla aynı tabaktan yemek yemiş, aynı saflarda omuz omuza namaz kılmıştı.

Şehirlerin anası Mekke'ye yaptığı Hac yolculuğu, Malcolm X'in gözlerini açar. Artık o ırkçılığın her türlüsüne karşıdır. Amerika ırkçılık hastalığından kurtulmak istiyorsa, İslam'a sarılmalıdır.

Avrupa ve Amerika iki dünya savaşında olduğu gibi, milyonlarca insanın ölmesini istemiyorsa, kutsal geleneğe dönmelidir.

NAZİF GÜRDOĞAN

Künye

Temsilcilikler

ReklamTarifesi

AboneFormu

MesajFormu