Adalet Bakanı Cemil Çiçek tarafından hazırlanan ve hükümet tarafından Meclis'e gönderilen yeni Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu (CMUK), devrim niteliğindeki düzenlemeler içeriyor. Yeni CMUK'la birlikte bazı suçlarda suçlu ile mağdur, mahkeme önüne çıkmadan uzlaşabilecek, haksız yere yakalanan ve tutuklanan kişilere tazminat isteme hakkı tanınacak. Yeni CMUK'la, hangi durumlarda kelepçe kullanılacağı da hükme bağlanıyor. Adalet Komisyonu'nda perşembe gününden itibaren görüşülmeye başlanacak olan 389 maddelik yeni CMUK, komisyondan geçmesinin ardından 'temel yasa' olarak Meclis Genel Kurulu'ndan süratle geçirilecek.

Yeni CMUK'un getirdiği yenilikler şunlar:

Bedenden parça alınması

Delil elde etmek, bazı vakıaları ve olayları ortaya çıkartmak amacıyla muayene yapılabilecek, beden boşlukları incelenebilecek. Bedenden kan, cinsel salgı, saç, vücut kılları, tırnak, tükürük gibi örneklerin alınması mümkün olacak. Ancak bu işlemler sağlığı tehlikeye atmadan yapılacak ve bu işlemlere başka yollarla delil etme mümkün olmadığı zaman müracaat edilecek.

Telefon dinlemeye sınır

Telefon dinleme, "suçun 5 yıl veya daha fazla hürriyeti bağlayıcığı cezayı gerektiren bir cürüm olması" ve "başka yolla delil elde edilmesinin mümkün olmaması" durumunda; Cumhuriyet Savcısının istemi üzerine Sulh Ceza Hakiminin karar vermesi halinde mümkün olabilecek.

Herkese kelepçe takılmayacak

Kelepçe takılması, kişinin kaçacağı hususunda kuvvetleri emarelerin bulunması ve kişinin kendisinin veya başkasının hayat veya beden bütünlükleri bakımından tehlike belirttiğine dair emarelerin varlığı halinde kelepçe takılabileck.

Haksız gözaltıya tazminat

Yakalama ve tutuklama ile ilgili kanunda yeni düzenlemeler yapılırken, bu hükümlere uyulmaması halinde mağdur kişilere tazminat hakkı tanınıyor. Haksız ve kanunsuz yere yakalanan veya tutuklanan kişi uğradığı maddi ve manevi zararı devletten dava yoluyla tazmin edebilecek.

Avukatla görüşme kolaylığı

Avukatlar, vekaletnamesi bulunup bulunmadığına bakılmaksızın yakalanan ve gözaltına alınan kişilerle görüşebilecek. Avukatların görüşmeleri başkalarının duyamacağı ortamlarda yapılacak. Avukatlar ile müvekkileri arasındaki yazışmalar, cezaevi yönetimleri tarafından denetimden geçirilemeyecek.

ABD sistemi duruşma

Ceza davalarının duruşmalarında ABD'deki "çapraz sorgu" sisteminin benzeri bir sistem getiriliyor. Duruşmalarda Cumhuriyet Savcısı, katılan, sanık ve avukatların mahkeme başkanı veya hakimden söz alarak tanıklara, katılana, bilirkişilere ve duruşmaya çağrılmış diğer kişilere doğrudan soru yöneltmeleri sistemi getirildi.

Suçlu-mağdur uzlaşabilecek

Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olan hakaret, sövme ve tehdit gibi suçlarda uzlaşmaya gidilebilecek. Uzlaşma olması için failin suçu ve sorumluluğu kabul etmesi ve suçtan doğan zarırı ödemeyi kabul etmesi gerekiyor. Fail ve mağdur özgür iradeleri ile uzlaşmaları halinde dava açılmayacak.

Hükmün geriye bırakılması

Anglo-Sakson hukuku sisteminde uygulanan "hükmün geriye bırakılması" sistemine göre, sanığın suçluluğunun saptanmasına rağmen, aldığı cezanın uygulanması bir süre ertelenebilecek. Hakim, kişinin suçlu olduğuna karar verilmesine rağmen bir süre o kişiyi denetim altında tutacak. Davranışları denetim altında tutulan suçlununun olumlu tavır sergilemesi halinde ise mahkumiyet vaki olmamış sayılacak.

Yeminde herkes ayağa

CMUK'la birlikte yemin konsunda yeni bir sistem getiriliyor. Mahkemelerde tanıklık edenler, "Bildiğimi dosdoğru söyleyeceğime namusum ve vicdanım üzerime yemin ederim" şeklinde yemin edecek. Yemin sırasında mahkeme salonunda bulunan herkes ayağa kalkacak.

Televizyonlara yasak

Duruşmaların kameraya çekilmesi ve televizyonlara taşınmasına yasak getiriliyor. Hakim, Cumhuriyet Savcısı veya polis tarafından yapılan yer gösterme işlemleri sırasında da kemara ile çekim yapılması da yasaklanıyor. Bu durumlarda sadece fotoğraf çekilmesine izin verilecek.

BİLAL ÇETİN / ANKARA

« Geri Dön