ABD'nin enerji devi Enron şirketinin iflasının ardından, New York menkul kıymetler borsası Wall Street'in büyük oyuncuları da soruşturma kapsamına alınıyor. ABD Kongresi ve yasa uygulayıcısı kurumlar, Enron'un bono satışlarını hem finanse eden, hem de şirkete yatırım yapan yatırımcıları zamanında uyarmayan kredi derecelendirme kuruluşları soruşturuyor.

Enron'un mali müşaviri Arthur Andersen, Enron'un şüpheli ortaklıklarından bazılarına yatırım karşılığı bono satışı vaad eden ABD'nin en büyük borsa aracı kurumu Merrill Lynch & Co. and First Union Corp. ile analistler ve mali haberler veren televizyon şebekeleri inceleniyor.

Mali piyasa analistlerinin, yatırımcılara tavsiye ettikleri şirketlerin hisse senetlerinden önemli miktarını ellerinde tuttuklarından dolayı saptırılmış tavsiyelerde bulunabileceklerinden şüpheleniliyor.

ABD Adalet Bakanlığı ile Menkul Kıymetler ve Döviz Komisyonu, Enron ve Arthur Andersen'deki mali müşavirler ile Moody's Investors Service ve Standard & Poor's gibi kredi derecelendirme kuruluşlarının rollerini de inceliyor.

Değeri 70 milyar dolar

Geçtiğimiz Aralık başında iflasını açıklayan Enron şirketininin 2000 yılı cirosu 101 milyar dolar, piyasa değeri 70 milyar dolar idi. Enron, Arthur Andersen tarafından denetleniyordu. Andersen'in Enron ile ilgili raporlarında şirketin mali dumunun batmaya doğru gittiği görülmüyordu. Bush bunun nedeninin araştırılmasını istiyor.

Amerikan Kongresi'nin Menkul Kıymetler ve Kambiyo Komisyonu da konuyu gündemine aldı. New York Times ve Financial Times gazeteleri, kusur bulunması halinde Arthur Andersen'in bağımsız bir şirket olarak varlığını sürdürmesinin bile tehlikeye düşebileceğini söylüyorlar.

Denetim şirketleri büyüteç altında

Daha birkaç ay öncesine kadar Amerika'nın en büyük 10 şirketinden biri olan Enron'un ardında milyarlarca dolar borç bırakarak batması, ABD'de denetim şirketlerinin rolünün büyüteç altına alınmasına yol açtı. ABD Başkanı George W. Bush denetim şirketlerinin ihmali olup olmadığının araştırılmasını emretti. Haber, Türkiye'de bankacılık çevrelerinde de denetim şirketlerinin Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından araştırılması konusunun gündeme geldiği bir zamana rastlıyor. Denetim şirketlerinin hazırladıkları raporlar gelmekte olan çöküşü haber veriyor muydu? Raporlar gerçeklere mi dayanıyordu yoksa, denetim şirketleri, bankalardan aldıkları yüksek ücretleri kaçırmamak için işlerini hafife mi almışlardı? Denetim şirketleri batan bankaların hissedarlarını kandırmış sayılabilir mi? Bankaların çoğu 'Beş Büyükler' diye bilinen Arthur Andersen, Deloitte&Touche, Ernst&Young, Pricewaterhouse Coopers ve KPMG şirketleri tarafından denetleniyor. Bankaların sermaye yapılarının devlet yardımı ile güçlendirilmesini amaçlayan yasanın Meclisten geçmesinin ardından bankaların denetimi daha çok önem kazanıyor. Çünkü devlet katkısını bankaların denetim raporları sonucunda belirlenen durumları tayin edecek.