Gün geçmiyor ki, yeni bir kelimeler bütünü, afili bir söz dolaşıma girmesin. Akıl almaz bir hızla sabahtan akşama, toplumun diline dolanıveren bu sözlerin neler olduğuna, nereden geldiğine şöyle bir baktığımızda, kaynağın esas olarak televizyon olduğunu rahatlıkla görürüz. Ratingi yüksek bir televizyon dizisinin sevilmeye, beğenilmeye ayarlı kahramanının sıkça tekrarladıkları, reklam kuşaklarında yinelenip duran reklam filmlerinin vurucu cümleleri, yahut çok popüler bir şarkının nakarat kısmı bir anda sokaktaki insanın favori lafı oluveriyor.

Bunda elbette tek başına bir kötülük yok. Kelimelerin içinin boşaldığından, anlam ve değer yitiminin had safhaya ulaştığından şikayet ettiğimiz böylesi bir ortamda insanın canını acıtan; dilin hayatı belirlediği, konuşalamayanın hayata aktarılamayacağı, yaşanamayacağı, olamayacağı gerçeği bir yanda dururken, giderek hemen hemen herkesin, hemen hemen her durumda aynı cümlelerle, ezbere konuşuyor olması.

Herşey bir yana, ezbere yapılan konuşmalarda sözün kıymetini pula çeviren, insanı boşluğa düşüren can sıkıcı ve tehlikeli bir yan da var. Favori tavırlar eşliğinde popüler cümlelerle, 'in' olmuş kelime terkipleriyle yapılan bir konuşmada, o sözü edenin aslında kim olduğunu bilemiyor, kimle neyi konuştuğunuzdan emin olamıyorsunuz ve söz bittiğinde bir de bakıyorsunuz ki aslında hiç bir şey konuşmamışsınız! Karşınızdaki kişi denenip etkisi kanıtlanmış, geniş kesimlerce kabul görmüş kelimelerden yapılma bir maskenin ardından size bakmış, ezbere konuşmuş ve çekip gitmiş.

Artık neredeyse hiç kimse kendi kelimelerini kullanarak kendi cümlelerini kurmuyor. Kendi düşüncelerini, duygularını ifade etmiyor. Bu topraklarda yıllarca hep aynı ideolojik söylemler, sloganlar tekrar edilip durulmuştu. Serbest piyasa ekonomisinin, toplumu değiştirmekte gayet gayretli ve pervasızken kendine karşı son derece muhafazakar bir tutuma bürünen geveze bir medyanın alabildiğine yaygınlaşıp güç ve etkisini pekiştirdiği, popüler kültürün olumsuz yönleriyle tam anlamıyla yerleştiği günümüzde ise klişe lafların, dizi repliklerinin, reklam sloganlarının, stand-upçı esprilerinin dışında pek fazla laf edilmiyor. Ezbere sarfedilen bunca lafla yapılan konuşmalarda konular da havada asılı kalıyor. Konu ne olursa olsun, konuşulamadan kapatılıyor.

Ben, zayıflamış, kesintiye uğramış olsa da, yine de, 'eski' kuşakların kendilerine özgü bir dil bütünlüğüne sahip olduklarını, dilsizlik sorunun kısmen, yetişmiş kuşaklar, daha çok da yeni yetişmekte olanlar için geçerli olduğunu düşünüyorum. Sözün kıymetinin olduğu devirde yetişmiş insanlarca yetiştirilmiş olan kuşakları, yeni yetişmekte olanlara göre de daha şanslı buluyorum.

Bizim kuşak, ninelerinin, dedelerinin anlattığı masalları, son demlerinde olsa da radyo oyunlarını dinleyerek, seçkinci TRT'nin yayınladığı özenli dizileri, programları, çizgi filmleri izleyerek, erken yaşlarda eline aldığı kitapları okuyarak büyüdü. Yeni gelen kuşaklar ise anlamlı iki cümleyi peşpeşe kuramayıp asalak kelimelerle yetinen televizyon ve radyo programcılarının, çoklukla komiklik çıksın diye söylenmiş anlaşılması ve kabullenilmesi kolay laflardan örülü televizyon dizilerinin ve reklamların yahut şarkı sözlerinin insafına bırakılmış durumda. Onlar için asıl üzücü olan ise, toplumda dolaşımda olan bu lafları sürekli duyuyor ve tekrar ettiklerinde sevecenlikle onaylanıyor, aferinler alıyor olmaları.

Daha bir kaç yıl öncesine kadar, zengin bir dile, yazılı olanın yanında engin bir şifahi kültüre sahip olmamıza rağmen sayıları beş-altı yüzü aşmayan, bini bulmayan zavallı bir kelime dağarcığıyla konuşuyor olmaktan şekvacıydık. Bugün ise, o beş-altı yüz kelime bile doğru dürüst kullanılmıyor. Televizyondan apartılıp ezberlenilmiş cümlerle bir şeyler konuşuluyor gibi yapılıyor ama aslında hiç bir şey konuşulmuyor.

FADİME ÖZKAN

Künye

Temsilcilikler

AboneFormu

MesajFormu