FATMA DURMUŞ / İSTANBUL
Nezihe Viranyalı Sabiha Gökçen'in yetiştirdiği Türkiye'nin ilk kadın pilotlarından. Türk Hava Kurumu'nun birçok yöneticisi de onun tedrisinden geçmiş. Geçen sene Yılın Başarılı Kadınları Onur Ödülü alan Viranyalı, şu günlerde büyük sıkıntılarla boğuşuyor. SSK Göztepe Hastahanesi'nde kangren olduğu için tek bacağı kesilen eski pilotun sağlık durumu giderek ağırlaşıyor. Nezihe Viranyalı'nın arşivini yeğeni Mithat Engin Viranyalı açtı bize. Engin Viranyalı, durumu giderek ağırlaşan teyzesinin ihtiyarlık günlerinde hakettiği vefayı göremediğinden şikayetçi. Nezihe Viranyalı'nın kaldığı huzurevinde de büyük sıkıntılara katlanarak ikamet alabildiğini söylüyor. 1940'lı yıllarda özel otomobil kullanan, makyajsız gezmeyen, buz pateni yapan, dört yabancı dil bilen ve evlenmeyen, bir Türk kadını Nezihe Viranyalı. Sabiha Gökçen'in öğrencisi ve ilk kadın pilotlarımızdan biri. Bugün 80'ini aşan Nezihe Viranyalı Türk Hava Kurum'ndan emekli. Onun ilginç öyküsü, Atatürk'ün Sabiha Gökçen'den Türk kadınını dünyaya tanıtması için uçağıyla tek başına bir Balkan turnesi düzenlemesini istemesiyle başlamış.

Gökçen'den etkilendi

Sabiha Gökçen, Yunanistan, Yugoslavya, Bulgaristan, Romanya gibi ülkeleri uçakla dolaşırken Sofya'da yaptığı gösteriden Nezihe Viranyalı çok etkilenmiş ve Türkiye'ye gelerek Türkkuşu Eğitim Merkezi'ne yazılmış. Viranyalı hafıza kaybına uğradığı şu günlerde anılarını 30'lu yılların gazetelerine verdiği demeçleri gördükçe hatırlıyor. 16 yaşında pilotluğa başlayan Viranyalı o günleri şöyle anlatıyor: "1925 yılında Bulgaristan'ın Tuna Nehri kıyısındaki Vidin şehrinde doğdum. Babam züccaciye ticareti yapardı. Ben de spora çok meraklıydım. Çocukken havacılığa karşı sempati hissederdim. Şehrin üzerinden geçen Bulgar tayyarelerini gördükçe ben de bir tayyareye atlamak ve uçmak için can atardım, yaşımla birlikte bu sevgi de büyüdü. Beni havacılığa iten asıl mühim hadise Balkan turnesine çıkan Sabiha Gökçen'in üzerimde bıraktığı tarif edilemez etkidir. Gökçen'in Türk bayraklı tayyaresini gökyüzünde gördüğüm günkü heyecanı, benliğimi sarsan milli gururu kelimelerle anlatamam." Viranyalı, ilk deneyimlerini şu şekilde ifade ediyor: "Türkkuşu'na ilk girdiğim yıl beni paraşütle atlamam için uçağın kanadına çıkarmışlardı. Cesaretimi toplayıp atlayamadım, bir hafta odama kapanıp hüngür hüngür ağladım. Daha sonra hocaların telkiniyle ilk atlayışımı gerçekleştirdim."

ABD'de uçuş diploması aldı

Nezihe Viranyalı ABD'ye gidip özel bursla havacılık eğitimi de almış. Gençliğinin mutluluk veren anılarından birini Viranyalı şu şekilde anlatıyor: "Amerikalı efsanevi pilot Jacgueline Cochran tarafından Amerika'ya davet edildim. ABD Tenesse Üniversitesi Sivil Havacılık Okulu'ndan diploma aldım. Orada kalmam için çok yüksek ücret teklif ettiler ama ben ille de 'vatanım' dedim. Ama Cochran'la dostluğumuz onun 1980'deki ölümüne kadar devam etti. 1956 yılında Irak hükümetinin resmi davetlisi olarak Türkkuşu filosu ile Bağdat'a gittim. Orada çok iyi karşılandık, yaptığımız akrobasi gösterilerinden dolayı takdirname aldım."