HALE KAPLAN ÖZ
Rosie Pinhas-Delpuech, zihnindeki 1950'lerin Türkiyesi'nin yansılarını Bizans Süiti isimli kitabında topladı. Yapı Kredi Yayınları'nca yayınlanan anlatı türündeki kitap, cumhuriyetin ilk yıllarında, toplumun kanının deli aktığı yıllarda yaşananları, küçük bir çocuğun gözlemleri yoluyla anlatıyor. Farklı diller, dinler ve kültürler arasında kalmış bir kız çocuğunun, Rosie Pinhas-Delpuech'in, İstanbul'da yaşadığı yıllarda, kendi tabiriyle dönemin diktatoryal demokrasisi ve Türkleştirmeye yönelik baskılarının öne çıktığı bir dönemde, ilkokul çağındaki bir çocuk olan Rosie dili ile birlikte, bayrağını, ülkesini ve dünyasını bu ülkede tanıyıp şekillendiriyor. Anlatı, küçük kızın ilkokul döneminden sonra ortaokul döneminde ev ortamından tanıdığı bir dille öğrenim göreceği Notre Dame de Sion okuluna kaydını yaptırmak üzere başvurmasına kadar geçen süreyi kapsıyor. Genç cumhuriyet döneminin hadikapları üzerine kurulu bu anlatı, farklı bir kültüre ait küçük bir çocuğun yaptığı yüzeysel ama bir o kadar da derin tespitleri barındırıyor.

Bir üçlemenin ilk kitabı

Bizans Süiti'ni dil ve kültürü anlatan iki ayrı anlatı kitabı takip edecek. Kitabın yazarı Rosie Pinhas-Delpuech Bizanz Süiti isminin kesinlikle siyasi bir sebebi olmadığının altının önemle çiziyor. Yazarın bu ismi seçmesindeki ana etken Bizans sanatı olmuş. "Kitaba Bizans Süiti adını koymamın asıl sebebi estetiktir. Bizans sanatında değişik parçaların bir arada kullanılması, mozaik sanatı İstanbul'un çok kültürlü yapısıyla uyuşuyor. Kitabın adı Bizans Süiti değil de Mozaik Süiti olarak düşünülebilir."

Daha önce Fransa'da yayınlanan ve Türkiye'deki büyük değişimi ortaya koyduğu için büyük ilgi uyandıran kitap, son dönem politikalarıyla 50 yıl öncesinin kıyasalanabilmesi açısından iyi bir dış gözlem özelliği taşıyor.

Rosie Pinhas-Delpuech Türkiye'de yaşadığı döneme ister istemez eleştirel bakıyor. "Küçükken baskıdan daha çok korkuyordum, demokrasinin ne kadar önemli olduğunu çok geç anladım" diyen yazar, cumhuriyetin çok genç olduğu bu dönemde sadece azınlıklara değil herkese baskı uygulandığını, diktatoryal demokrasi denebilecek bir rejimin hakim olduğunu söylüyor. Fakat yazara göre demokrasiyi yerleştirebilmek için de böyle bir dönemden geçilmesi şart. Yazar, "Hürriyeti zorla kabul ettirmek aslında çok tezat gibi görünse de felsefi bakımdan çok doğrudur. Çünkü insan kul olmayı daha kolay kabul ediyor" diyor.

Türkiye değişiyor

Rosie Pinhas-Delpuech edindiği her kültürü kendinin gibi benimsemiş. Türkiye'ye gelmeye ve burayı gözlemlemeye devam ediyor. Ama artık bir yetişkin gözüyle. Türkiye'nin bugünkü durumunu nasıl değerlendirdiğini soruyoruz yazara, cevap umut verici: "Avrupa'ya açılış ve kültürel gelişim beni çok sevindiriyor. Çok pozitif bir faaliyet var. Benim çocukluğumun Türkiye'sinden çok farklı bir Türkiye görüyorum. Bizim zamanımızda konuşulması bile söz konusu olmayan bazı meseler çok rahat tartışılabiliyor. "

Çok dilli ve kültürlü hayatla ilk tanışma

İlk dili Türkçe olan ve o dönemde İstanbul'da okuduğu bir Türk okulunda Türkçe'yi öğrenen Rosie Pinhas-Delpuech Bizans Süiti'ni yazmaya çokdilli ve kültürlü yaşamı içindeki kimlik arayışı sonunda karar vermiş. Baba tarafından Almanca'nın, anne tarafından Yahudi İspanyolca'sının baskın olduğu bir aileden gelen yazar ilk dili ile dünyayı ilk algılayışını yansıtıyor kitaba. İşte okula ilk başladığı yıllardan bir anekdot: "10 Kasım 1952 günü saat dokuzu beş geçe. Okul avlusunda toplanmış birkaç yüz çocuğun başının üstünde havada sirenler çalıyor. Siyah önlük giymiş ve beyaz pikeden yuvarlak yaka takmış çocuklar bahçe yollarıyla ayrılan siyah bloklar oluşturmuşlar. Sıra düzeni inzibat koluyla ve minik bedenleri itip kakan jimnastik öğretmeninin haykıran komutlarıyla sağlanıyor. Burnu siyah önlüklerden yükselen toz, kusmuk, yiyecek ve tebeşir karışımı kekremsi kokuyla dolan çocuğun tek ufku, etrafında üst üste yığılan gövdeler. Başının üstündeki bulutlar ağır ve gri. Çocuk başını kaldırmaya, gözünü kırpmaya cesaret edemiyor. Talimat taşlaştırıcı: Hareketsiz ve sessiz duracaksın; nefes alma-yacak, öksürmeyecek, gülmeyecek. konuşma-yacaksın; ucunda ölüm, hücre cezası ve daha kötü şeyler var..."