Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerindeki 13 ilde 15 yıl önce başlatılan "olağanüstü hal" uygulaması, 30 Kasım 2002 tarihinden itibaren sona erecek.

Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerindeki 13 ilde 15 yıl önce uygulamaya konulan "Olağanüstü hal" (OHAL), 30 Kasım 2002 tarihinden itibaren sona eriyor. Siirt'in Eruh ve Hakkari'nin Şemdinli ilçelerinde, 1984 yılında, terör örgütü PKK (KADEK) tarafından düzenlenen saldırıyla Güneydoğu, kanlı bir sürece girdi. Terör örgütünün, bölgede güvenlik güçleri ve vatandaşlara yönelik saldırılarını artırmaları ve düzenlenen köy katliamları, OHAL'in sinyalini vermeye başladı. Bölgedeki kanlı saldırıların önlenmesi, huzur ve güvenin sağlanması amacıyla 285 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile "Olağanüstü Hal Uygulamasına" geçildi.

Uygulama 1987'de başladı

12 Eylül 1980'deki askeri harekatla başlayan sıkıyönetimin bitiminden hemen sonra 19 Temmuz 1987 tarihinde, Bingöl, Diyarbakır, Elazığ, Hakkari, Mardin, Siirt, Tunceli ve Van'da OHAL uygulamasına geçildi. Başbakanlık onayıyla Adıyaman, Bitlis ve Muş da aynı kanunla "Mücavir İl" (komşu il) olarak belirlendi. Olağanüstü hal, bölgede toplam 11 ilde uygulamaya konulurken, Batman ve Şırnak'ın 6 Mayıs 1990'da il olmalarıyla OHAL kapsamındaki il sayısı 13'e yükseldi. Mücavir il olarak uygulama kapsamına alınan Bitlis'te de 19 Mart 1994 tarihinde Olağanüstü hale geçildi. Diyarbakır'ın Şehitlik Semti'ndeki bir binada, tüm birimleriyle oluşturulan Bölge Valiliği görevine ilk olarak Hayri Kozakçıoğlu atandı.

OHAL tam 46 defa uzatıldı

Uygulamanın başladığı 19 Temmuz 1987 tarihinden bugüne kadar OHAL 46 kez uzatıldı. Her 4 ayda bir uzatılan Olağanüstü hal uygulaması, 1994 yılı sonuna kadar 13 ilde sürdürüldü. Güvenliğin sağlanmasıyla birlikte OHAL de kademeli olarak kaldırılmaya başlandı. İlk olarak Elazığ OHAL kapsamından, Adıyaman da mücavir il olmaktan çıkarıldı. Daha sonra, 30 Kasım 1996 tarihinde Mardin kapsamdan çıkarılarak, mücavir il statüsüne alındı. Ardından TBMM'nin 2 Ekim 1997 tarihli kararıyla 6 Ekim 1997'den itibaren Batman, Bingöl ve Bitlis uygulamadan çıkarılarak, mücavir il kapsamına dahil edildi. 30 Kasım 1999'da Siirt'te, 30 Temmuz 2000'de Van'da, 30 Temmuz 2002'de de Hakkari ve Tunceli'de olağanüstü hal uygulaması sona erdirildi.

6 SÜPER VALİ GÖREV YAPTI

Olağanüstü Hal Bölge Valiliği görevini ilk olarak Hayri Kozakçıoğlu yaptı. Daha sonra sırasıyla Necati Çetinkaya, Ünal Erkan, Necati Bilican, Aydın Arslan ve Gökhan Aydıner, bu görevi yürüttü. Bölge Valiliği görevini en uzun süre Kozakçıoğlu, en az süreyle ise Çetinkaya üstlendi. Kozakçıoğlu, Çetinkaya ve Erkan, görevden ayrıldıktan sonra yapılan genel seçimlerde milletvekili seçildiler. Necati Bilican ise daha sonra Emniyet Genel Müdürlüğü'ne atandı. Sağlık sorunları bulunan Aydın Arslan ise bu görevini yürütürken vefat etti.

Hizmetlere engel!

Terör örgütü, vatandaşlara yönelik başta sağlık ve eğitim olmak üzere çok sayıda hizmetin verilmesini de engellemek amacıyla saldırılar düzenledi. Bu saldırılarda toplam 199 cami, sağlık ocağı ve PTT binası tamamen tahrip oldu, 120'si de ağır hasar aldı. Bölge hizmet veren birçok iş makinası da teröristlerce yakıldı.

Birlik sayısında artış

OHAL uygulamasının devam ettiği illerde terörün yok edilmesi için bölgedeki mevcut askeri birlikler de genişletildi. Zaman içinde Hakkari'deki Dağ Komando Alayı tugaya; Van'daki 21. Jandarma Sınır Tugayı tümene, Şırnak'taki 119. Jandarma Sınır Alayı önce tugaya daha sonra tümene dönüştürüldü. Şırnak'ta, ayrıca Hava İndirme Tugayı kuruldu. Geçici görevle Van'ın Başkale ilçesinde de jandarma tugayı oluşturuldu.

Mardin'in Midyat ilçesindeki Seyyar Komando Taburu Batman'a taşınırken, Siirt'teki 70. Piyade Tugayı da Mardin'de konuşlandırıldı. Batman'da güvenlik güçlerine lojistik destek sağlamak amacıyla Jandarma Bölge Komutanlığı kuruldu. Diyarbakır'da oluşturulan Bölge Asayiş Komutanlığı, 4 yıl önce Van'a taşındı. Diyarbakır'daki 2. Taktik Hava Kuvvet Komutanlığı'nda da savaş uçaklarının yer aldığı 8. Ana Jet Üssü oluşturuldu. Kırsal kesimde ve özellikle sınır ötesinde operasyonlara destek amacıyla Kayseri, Bolu ve Çanakkale'den komando ve hava indirme birlikleri geçici olarak bölgeye kaydırıldı.

Bugünkü durum

Diyarbakır ve Şırnak'ta OHAL uygulaması sürerken, Batman, Bingöl, Bitlis, Hakkari, Mardin, Muş, Siirt, Tunceli ve Van, mücavir il kapsamında yer alıyor. Uygulama kapsamında halen 2 il, 19 ilçe, 1061 köy ve 1434 mezra bulunurken, mücavir alan 9 il, 59 ilçe, 2 bin 861 köy ve 3 bin 885 mezrayı kapsıyor. 12 Eylül 1980 askeri harekatının ardından sıkıyönetimle başlayan ve daha sonra Olağanüstü Hal ile devam eden dönem, 23 yıl sonra kapanmış olacak.

30 bin terörist ele geçirildi...

Olağanüstü hal uygulamasının yürürlüğe konduğu 19 Temmuz 1987'den bugüne kadar güvenlik güçlerince gerçekleştirilen operasyonlarda 23 bin 535'i ölü, 625'i yaralı, 3 bin 490'ı sağ olmak üzere toplam 30 bin 129 terörist ele geçirildi. OHAL kapsamındaki yerleşim birimlerinde, terör örgütü Hizbullah'a yönelik olarak da 3 bin 843 kişi tutuklandı. Operasyonlarda, Türk Silahlı Kuvvetleri'nden 3 bin 672,

Emniyet Genel Müdürlüğü'nden 199 ve köy korucularından da 1179 olmak üzere toplam 5 bin 50 güvenlik görevlisi şehit oldu.

Terör örgütünün kanlı saldırılarında da 517'si çocuk ve 521'i kadın olmak üzere toplam 4 bin 485 vatandaş hayatını kaybederken, toplam 5 bin 514 vatandaş yaralandı. Ölen vatandaşlar arasında 96 öğretmen, 32 imam ve 4 de doktor bulunuyor.