Boşnak direnişçiler tarafından Bosna-Hersek'teki savaş sırasında, Sırp kuşatması altında Saraybosna'ya yardım sağlanması için kazılan tünelin girişinin bulunduğu ve savaş müzesi olarak kullanılan evin sahibi 81 yaşındaki Şehide Kolar, savaş sırasında yaptığı üstün fedakarlıklar nedeniyle kahraman olarak görülüyor Bosna-Hersek'te yaşanan savaş sırasında başkent Saraybosna'nın çevresindeki Sırp kuşatmasının yarılmasını ve şehre insani yardımların ulaştırılmasını sağlayan 800 metre uzunluğundaki tünel şimdi savaş müzesi olarak kullanılıyor.
Yugoslavya'nın dağılmasının ardından 1990'lı yılların başında bağımsızlığını ilan eden yaklaşık 4 milyon 300 bin nüfuslu Bosna-Hersek'te nüfusun yaklaşık 36'sını oluşturan Sırplar, 1991 yılında silahlanarak Boşnak halkının yoğun olarak yaşadığı kentlere silahlı saldırılar düzenlemeye başladılar. 1995 yılına kadar devam eden ve tarihin en acımasız katliamlarından birinin yaşanmasına neden olan savaş sırasında yaklaşık 300 bin sivil ve savunmasız Boşnak halkı katledildi. Savaş sırasında Bosna-Hersek'in başkenti ve nüfusunun yüzde 80'inin Boşnakların oluşturduğu, 100'ün üzerinde Osmanlı'ya ait caminin bulunduğu Saraybosna (Sarajevo) çevresini çepeçevre saran dağlara mevzilenen Sırp milisler, ağır makineli tüfeklerle ve top atışlarıyla şehri 1992 yılında ağır bombardımana tutmaya başladı. Saldırıların yoğun bir şekilde devam etmesi nedeniyle Saraybosna'da mahsur kalan halk, dışarıdan kendilerine yardımların ulaştırılmaması üzerine temel ihtiyaçlarının karşılanması konusunda sıkıntılı anlar yaşadı. Yaklaşık 3 yıl boyunca devam eden bu saldırılarda başkent Saraybosna'ya günde ortalama iki bin bombanın düştüğü bildirildi.
Savaş sırasında Boşnakların elinde sadece Bosna Çayı'nın altından kaynadığı İdman Dağları bulunuyordu. Boşnaklar için gönderilen yardımlar da buradan öteye gidemiyordu. Bunun üzerine Uluslararası Saraybosna Havaalanı'na 800 metre uzaklıktaki Butmir bölgesinde, 81 yaşındaki Şehide Kolar adlı kadına ait 2 katlı evin altında “Bilge Kral” olarak adlandırılan merhum Devlet Başkanı Aliya İzzetbegoviç'in başkanlığındaki heyetin kararıyla tünel kazılması öngörüldü. İnşaat mühendisleri, askerler ve halkın katılımıyla 1993 yılının temmuz ayında başlayan tünel kazma çalışmaları 4 ay 4 gün sürdü. 800 metre uzunluğunda, 1 metre eninde, 1,6 metre yüksekliğinde, rayların döşendiği ve vagonların bulunduğu tünelin tamamlanmasıyla bir anda savaşın kaderi değişmeye başladı. Her türlü silah, mühimmat, halka yiyecek, içecek gibi malzemelerin taşınmasında ve sadece geceleri kullanılan bu tünel, 2 yıl boyunca tüm dünyadan gizli tutuldu.
Bosnalı yetkililer, tünelin savaş sırasında Saraybosna için adeta bir “savunma borusu” olarak hizmet verdiğini ifade ettiler. Tünelin kazısı sırasında Aliya İzzetbegoviç'in inşaat mühendisi olan oğlu Bakir İzzetbegoviç'in de önemli görevler yaptığını belirten yetkililer, tünelin diğer ucunun Dobrinya Mahallesi'nde bulunan bir eve açıldığını bildirdiler.
Aliya İzzetbegoviç'in savaş sırasında uluslararası konferanslara gitmek için söz konusu tüneli kullandığını ifade eden yetkililer, şöyle konuştular:
“O dönem Uluslararası Barış Gücü'nün elinde bulunan Saraybosna Havalanı'na Aliya İzzetbegoviç'in nasıl geldiği bilinmiyordu. Bu tünel savaş anında Boşnakların önemli bir buluşudur. Fatih'in İstanbul'un fethi sırasında gemileri karadan yürütmesi gibi...” Bosnalı yetkililer, tünelin faaliyete girmesiyle birlikte askerlere cephane, halka ise yiyecek ve içecek sevkıyatı yapıldığını ifade ederek, tünel sayesinde Saraybosna çevresindeki Sırp kuşatmasının yarıldığını ve mevzilerin ele geçirildiğini kaydettiler.
Saraybosna Havalanı'na 800 metre uzaklıkta bulunan ve savaşın kaderinin değişmesine neden olan tünelin kazıldığı iki katlı ev ise şu anda müze olarak kullanılıyor.
Duvarlarında savaşın izlerini gösteren kurşun izleri bulunan müze evde, Aliya İzzetbegoviç'in giydiği askeri elbiseler, tüneli geçerken kullandığı raylı sistemde giden sandalye, diğer savaş giysi ve silahları ile savaş resimleri sergileniyor.
Müzeyi ziyarete gelenlere ise savaş sırasında tünel içinde malzeme ve asker sevkıyatını, savaştan kesitlerin yer aldığı film gösteriliyor.
Bosna'daki savaşın kaderinin değişmesine neden olan tünelin kazıldığı iki katlı evin sahibi 81 yaşındaki Şehide Kolur ise şimdi müze haline getirilen evinde gelen konuklarını ağırlıyor.
Şehide Kolur, AA muhabirine yaptığı açıklamada, savaş sırasında Türklerin kendilerine gösterdiği yardımlardan dolayı çok teşekkür ettiklerini kaydetti.
Eşiyle birlikte müze evin kendilerine ayrılan 2 odasında yaşadığını ifade eden Kolur, bir torununun şu anda Türkiye'de Harp Akademileri'ni bitirdiğini ve Bosna ordusunda subay olarak görev yaptığını söyledi. Savaş sırasında tünel kazılmadan önce Sırp saldırılarından kaçmaya çalışan çevre evlerde oturan 300'ün üzerinde Boşnak komşusunun öldüğünü ifade eden Şehide Kolur, tünelin tamamlanmasıyla birlikte bölge halkının daha güvenli yerlere sevk edildiğini anlattı. Şehide Kolur, kendisinin ise bu sırada güvenli yerlere gitmek yerine evinde kalarak cepheden getirilen yaralı askerlerin bakımını yaptığını, onlara nane limon çayı kaynattığını ifade ederek, bu şekilde cephedeki askerlere yardım ettiğini anlattı.
Tüneli kullanan askerlere de ekmek yaptığını ve onların karınlarını doyurduğunu ifade eden Kolur, ayrıca yaptığı ekmeklerin cephedeki askerlere de gönderildiğini bildirdi.
Sırp saldırıları sırasında evinin altında kazılan 1,5 metrelik sığınakta saklandığını ve bu şekilde hayatta kalabildiğini anlatan Kolur, evinin bir halkın kurtuluşuna sebep olmasından dolayı onur duyduğunu kaydetti. Bu arada, Bosna'daki savaşa katılan ve geçmişe ait izleri yeniden görmek amacıyla eve ziyarete gelen bazı Boşnaklar ise Şehide ninenin elini öperek onun savaş sırasında kendilerine yaptığı desteği asla unutmadıklarını ifade ettiler.
Şehide ninenin hazırladığı nane çayıyla savaşın yorgunluğunu attıklarını ifade eden Boşnaklar, kendilerine ikramda bulunduğu sıcak ekmeklerin lezzetini ise asla unutamadıklarını kaydettiler. Şehide Kolur da müzenin ardından kendisini ziyaret edenlerin ramazan ayını kutlayarak onlara bahçesinde yetiştirdiği elma, armut ve cevizlerden ikram ediyor.
