Sağlıklı yaşam hakkı, eğitim hakkı, vatandaşlık, sağlık ve eğitimde fırsat eşitliği gibi hakları kanunlarla koruma altına alındığı halde dünya çocukları her geçen gün büyüyen sorunlarla yüz yüze. Bu sorunların ilki ve en büyüğü yoksulluk. Bugün dünya üzerinde yaşayan her dört çocuktan biri yoksul. Beş çocuktan biri çalışıyor. Neredeyse tümü basit önlemlerle, aşılarla önlenebildiği halde bebek ve 5 yaş altı ölümleri oldukça yaygın.
Sokak çocukları, çocuk pornografisi ve başta şiddet olmak üzere çocuğa karşı işlenen suçlar, cinsel istismar, çocuk askerler, ağır işlerde kullanılan çocuk işçiler, çocuk gelinler gibi unsurlar çocukları tehdit etmeye devam ediyor. Çocukların hayatlarını karartan en büyük etkenlerden biri de savaşlar. Günümüzde 1 milyar çocuğun çatışma bölgelerinde yaşamak durumunda kaldığı tahmin ediliyor. Bu çocuklardan 300 milyonu 5 yaşın altında.
Birleşmiş Milletler verilerine göre yeterli sağlık hizmeti alamadıkları ve sağlıklı beslenemedikleri için sadece 2012 yılında 6.6 milyon çocuk 5 yaşına ulaşamadan öldü. Dünyada her yıl kolaylıkla önlenebilecek hastalıklar ya da kötü beslenme yüzünden 10 milyondan fazla çocuk ölüyor, bu ölümlerin 5 milyon kadarı Afrika ülkelerinde kaydediliyor. İngiliz Save The Children örgütünün raporuna göre dünya üzerinde saatte 300, yılda yaklaşık 2 milyon çocuk açlıktan ölüyor. Dünya genelindeki çocukların yüzde 30'u temiz su içemiyor.
Dünyada 600 milyon çocuk yoksulluk sınırının altında yaşıyor. Gelişmekte olan ülkelerde 174 milyon çocuk (0-5) yetersiz besleniyor ve bu çocuklar olması gereken ağırlığın altındalar. 900 binden fazla beş yaş altı çocuk her yıl kızamıktan ölüyor. Her yıl yeni doğmuş 200 bin bebek tetanostan ölüyor. Her yıl 370 bin çocuk şiddetli öksürükten, 50 bini de tüberkülozdan ölüyor. Bu hastalıklar aşılama yoluyla bağışıklık kazandırılarak önlenebilir. Buna benzer şekilde tamamen önlenebilir hastalıklardan ötürü her yıl yeni doğmuş 200 bin bebek henüz ilk aylarında ölüyor. Bu ölümlerin yüzde 90'ı gelişmekte olan 27 ülkede gerçekleşiyor. Hindistan listede ilk sırayı alırken onu Nijerya ve Pakistan takip ediyor.
1 milyar insan 21. yüzyıla okuma yazma bilmeden girdi ve bunların 130 milyonu okul çağındaki çocuklardı. Okula gitmeyenlerin yüzde 60'ı kız çocuklarından oluşuyor. Dünya genelinde güvenlik sorunları nedeniyle milyonlarca çocuk ilkokula gidemiyor.
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) verilerine göre gelişmekte olan ülkelerde çalışan 5-14 yaş grubundaki çocuk sayısı 250 milyon. Bu sayının yüzde 61'i (153 milyonu) Asya'da; yüzde 32'si (80 milyonu) Afrika'da ve yüzde 7'si (17,5 milyonu) Latin Amerika'da yaşıyor. Bu çocukların üçte ikisi tarım alanında çalıştırılıyor. Ayrıca ev hizmetlisi olarak çalışan 15,5 milyon çocuk var. Bu çocukların büyük bölümü yasal çalışma yaşında değil ya da tehlikeli şartlarda çalıştırılıyor. Türkiye'de ise 6-17 yaş nüfus aralığında 959 bin kişi çalışıyor.
20. yüzyılda savaşlardan 100 milyondan fazla kişi etkilendi. Savaşlardaki sivil ölümlerin oranı yüzyılın başında yüzde 5 iken 90'lı yıllardan itibaren savaş, çatışma ve saldırılarda ölen sivil oranı yüzde 90'a ulaştı. Sadece son 10 yılda savaşlarda 2 milyon 325 bin çocuk öldürüldü. 6 milyondan fazlası ciddi şekilde yaralandı veya sakat kaldı. Savaş ortamından ötürü yaklaşık 16 milyon çocuk psikolojik travma geçirdi. 15 milyonu ise evsiz kaldı. Mülteci çocuk sayısının 5 milyonun üzerinde olduğu tahmin ediliyor. Her ay 800 çocuk kara mayınlarından dolayı ölüyor. Savaş sonrasında yiyecek kaynaklarının yok edilmesinden veya sağlık hizmetlerinin ortadan kaldırılmasından dolayı ölümler yaşanmaya devam ediyor.
Birleşmiş Milletler Raporu'na göre savaş yüzünden yaşadığı toprakları terk eden 60 milyon insanın yarısından fazlası çocuk. Haziran 2013 raporuna göre dünya genelinde 45 milyondan fazla insan evini terk etmek zorunda kaldı. Bunların büyük bölümü kadın, çocuk ve yaşlılardan oluşuyor.
Uluslararası Af Örgütü'nün verilerine göre günümüzde 7-14 yaşları arasında 300 bin çocuk aktif olarak savaş ve silahlı çatışmalara katılıyor. Bütün Afrika'daki çocuk askerlerin toplam sayısının 130 bin civarında olduğu tahmin ediliyor. 1990 ve 2000 yılları arasında çeşitli silahlı çatışmalarda yaklaşık 2 milyon çocuk askerin hayatını kaybettiği ifade ediliyor. Aynı süreçte 6 milyon çocuk asker sakat kaldı ve 10 milyon çocuk asker ruhsal anlamda sakatlandı.
Suriye'de yaşanan iç karışıklık sürüyor. Son yılların en kanlı çatışmalarının yaşandığı bölgede, en büyük zararı kuşkusuz siviller görüyor. Rejimin saldırılarının başladığı ilk günden bu yana yüz binden fazla insan öldürüldü. Suriye İnsan Hakları Örgütü (SNHR) tarafından yayınlanan raporlarda ölenlerin yüzde 88'inin sivil olduğu belirtiliyor. Öldürülen sivillerden 10 bin 913'ü çocuktu ve bunlardan 2 bin 305'i 10 yaşın altındaydı. Kurum tarafından açıklanan raporda her saat başı 6, günde ortalama 135 kişinin öldürüldüğü açıklandı.
Birleşmiş Milletler'in son raporuna göre iç savaştan dolayı komşu ülkelerdeki mülteci kamplarına sığınan Suriyeli çocukların sayısı bir milyona ulaştı. Bu çocukların 768 bini 11 yaşın altında. Ülke içinde evlerini terk etmek zorunda kalanların sayısı 2 milyonu geçti. Diğer yandan Suriye'de 500 bin çocuk gerekli ilk yaş aşılarını yaptıramıyor. Basit bir aşı tedavisiyle önlenen ve dünya üzerinde görülme oranı azalan çocuk felci vakıaları Suriye'de onlarca çocukta yeniden görülmeye başladı.
Koalisyon birliklerinin kitle imha silahı bulunduğu gerekçesiyle gerçekleştirdikleri Irak işgali sırasında yüz binin üzerinde sivil insan katledildi. Bir İngiliz insan hakları kuruluşunun 'Irak Ölü Sayısı' (Iraq Body Count/IBC) adlı internet sitesine göre, Mart 2003-Aralık 2011 tarihleri arasında ölen 162 bin Iraklının yüzde 79'u sivildi. İşgal kuvvetlerinin hava saldırılarında atılan bombalardan dolayı ölenlerden yüzde 39'u, intihar saldırılarında ölenlerin yüzde 12'si, terör saldırılarına kurban gidenlerin ise yüzde 21'i masum çocuklardan oluşuyor. İşgal süresince 4.5 milyon çocuk yetim kaldı ve bunların 600 bini sokakta yaşıyor.
Filistin Enformasyon Bakanlığı'nın raporuna göre, sadece 2 bin yılından bu yana İsrail güçlerince bin 456 Filistinli çocuk öldürüldü. Yaklaşık 5 bin çocuk yaralandı. Bakanlık, 175'i bu yıl olmak üzere halen 215 çocuğun İsrail cezaevlerinde tutuklu bulunduğunu belirtti. Çoğu taş atma suçlamasıyla tutuklanan bu çocukların yaşları oldukça küçük. Çocuklar kötü muamele, dayak ve cinsel tacize maruz kalıyor, çoğu ailesiyle görüştürülmüyor. Bu süre içinde İsrail işgali ve saldırıları nedeniyle 9 bin 435 çocuk zorunlu göç ettirildi ve 6 bin 418 çocuk yaşanan olaylardan dolayı eğitim haklarından mahrum kaldı. Kırsal bölgede yaşayan çocukların yüzde 90'ı sağlık haklarından mahrum bırakılıyor.
Afganistan'da 2 milyon insanın öldürüldüğü ve bir buçuk milyon insanın sakat kaldığı Sovyetler Birliği işgalinin ardından başlayan iç savaşlarda siviller ölmeye devam ediyor. Amerika'nın 2001'de başlattığı işgal sürecinin de etkileri sürüyor. ARM'nin raporuna göre sadece 2010'da işgal güçlerince öldürülen 2 bin 421 sivilden 739'u 18 yaşından küçüktü. Günümüzde de devam eden saldırılarda on binlerce sivil öldürüldü. ABD ve NATO'nun hava saldırılarında "yanlışlıkla" en az 3 bin sivil hayatını kaybetti. Diğer yandan Taliban güçleriyle Afgan ordusunun operasyonlarından da yine en çok siviller ve çocuklar zarar görüyor.
Zengin yer altı kaynaklarına rağmen yıllardır süren sömürü ve yaşanan kıtlıklar sebebiyle dünya üzerinde çocuk olmanın en zor olduğu kıta Afrika. Açlık, temiz su sıkıntısı, salgın hastalıklar, iç karışıklıklar, çocuk ticareti çocukları tehdit ediyor. BM'nin tahminlerine göre doğu Afrika'daki açlık 13 milyonun üzerinde insanı etkiliyor. Sadece Somali'de 200 bini ölümün eşiğinde olmak üzere 450 bin çocuk yetersiz besleniyor. UNESCO'ya göre Afrika Sahra-altı bölgesinde yaşayan çocukların yarıdan fazlası okula gidemiyor.
Suriye, Irak, Yemen, Libya, darbe sonrası Mısır, Filistin, Arakan, Doğu Türkistan ve Afrika ülkelerinin neredeyse tamamında yaşanan siyasi çekişmeler, iç karışıklar, kuraklık ve kıtlık gibi etkenler en çok çocukları etkiliyor. Sağlıklı beslenemeyen çocuklar güvenlik endişesi veya karışık siyasi durum nedeniyle eğitimlerini tamamlayamıyor. Birçoğu çok zor şartlar altında göç etmek durumunda kalıyor. Sağlıksız şartlarda yaşam mücadelesi veren çocuklar tedavi imkanından yoksun. Çeşitli sebeplerle ailesini yitiren çocukların sayısı her geçen gün artıyor. Uluslararası yardım kuruluşu SOS Children'ın verilerine göre her 2,2 dakikada bir çocuğun anne-babasından birini kaybettiği dünyamızda yetim nüfusunun 400 milyonu bulması bekleniyor.
