iSTANBUL- Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'nın İstanbul zirvesi yüzyılın son zirvesi olarak tarihe damgasını vuracak. Sovyetler Birliği'nin 1950'li yıllardaki çabaları sonucu başlayan Avrupa Güvenlik İşbirliği Konferansı (AGİK) süreci, 1970'lerin başında Doğu ile Batı arasındaki ilişkilerde yumuşama başlayınca genel bir uzlaşıya döndü. Batı, Sovyetler Birliği'nin ve Varşova Paktı'nın, 2. Dünya Savaşı sonunda ortaya çıkan "sınırların tanınması" konusundaki isteğini kabul etmesi karşılığında, Varşova Paktı ülkelerindeki demokratikleşme ve insan hakları konularına müdahale etme ve yardımcı olma arzusunu Doğu Bloku'na kabul ettirdi. Bu uzlaşıya, ekonomik işbirliği de üçüncü bir boyut olarak eklendi. 1973 yılında Helsinki'de başlayan uzun müzakereler süreci, 30 Temmuz-1 Ağustos 1975'te AGİK sürecinin ana belgesi olan Helsinki Nihai Senedi'nin imzalanmasıyla sonuçlandı. AGİK, 1990 Paris Şartı ile çok önemli bir aşamadan geçti.
1992 yılında yapılan Helsinki Zirvesi, 1975 Helsinki ilkelerini teyit etti. AGİK'e değişimin iradesi görevini verdi. Yeni bir diyalog, müzakere ve işbirliği forumu oluşturuldu. 1994 yılındaki zirve ise Macaristan'ın başkenti Budapeşte'de yapıldı. AGİT'in kurumsallaşmasında son aşamayı oluşturan "Budapeşte Zirvesi"nde, bazı yeni kurumların da oluşturulması kararlaştırıldı. 1996 yılındaki zirve Portekiz'in başkenti Lizbon'da yapıldı. Buradaki zirvede Türkiye müteakip zirve için adaylığını koydu. Ne var ki, 1998 yılında yapılması planlanan zirve, Rusya Federasyonu ve ABD'nin AGİT içindeki yaklaşımlarının yol açtığı görüş ayrılıkları yüzünden 1999 yılına sarktı. Bu arada, yüzyılın son zirvesinin İstanbul'da yapılmasına Ermenistan ve Kıbrıs Rum Kesimi'nin koyduğu muhalefet şerhi de Türkiye'nin yaptığı girişimler sonucunda aşıldı.
Yüzyılın son büyük toplantısı olan AGİT Zirvesi nedeniyle, İstanbul dünya liderlerinin buluşma noktası oluyor. İstanbul AGİT Zirvesi'nde, 25 ülke cumhurbaşkanı düzeyinde, 23 ülke de başbakan düzeyinde temsil ediliyor. İstanbul Zirvesi'ne, Kıbrıs Rum Kesimi lideri Glafkos Klerides de katılacak. Ayrıca, 2 ülke, dışişleri bakanı tarafından temsil edilirken, 3 ülke de çeşitli düzeylerde temsil edilecek. Zirveye, Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel, ABD Başkanı Bill Clinton, Rusya Cumhurbaşkanı Boris Yeltsin ve Fransa Cumhurbaşkanı Jacques Chirac'ın yanısıra Andorra Devlet Başkanı Marc Forne, Ermenistan Devlet Başkanı Robert Koçaryan, Avusturya Cumhurbaşkanı Thomas Klestil, Azerbaycan Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev, Belarus Devlet Başkanı Aleksander Lukaşenko, Bulgaristan Cumhurbaşkanı Petar Stoyanov, Finlandiya Cumhurbaşkanı Marti Ahtisaari, Gürcistan Devlet Başkanı Edvard Şevardnadze, Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Askar Akayev, Litvanya Devlet Başkanı Valdas Adamkus, Moldova Devlet Başkanı Petru Lucinschi, Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Kerimov, Polonya Devlet Başkanı Aleksander Kwasniewski, Romanya Devlet Başkanı Emil Constantinescu, Slovakya Devlet Başkanı Rudolf Schuster, İsviçre Cumhurbaşkanı Ruth Dreyfuss, Tacikistan Devlet Başkanı İmamali Rahmanov, Çek Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Vaclav Havel, Türkmenistan Devlet Başkanı Saparmurat Türkmenbaşı ve Ukrayna Devlet Başkanı Leonid Kuçma da katılıyor.
Toplantıya, Arnavutluk Başbakanı İlir Meta, Almanya Başbakanı Gerhard Schröder, Belçika Başbakanı Guy Verhofsstadt, Hırvatistan Başbakanı Zlatko Matesta, Kanada Başbakanı Jean Chretien, Danimarka Başbakanı Poul Nyrup, İspanya Başbakanı Jose Maria Aznar, Estonya Başbakanı Mari Laar, Yunanistan Başbakanı Kostas Simitis, Macaristan Başbakanı Victor Urban, İrlanda Başbakanı Bertie Ahern, İzlanda Başbakanı David Oddsson, İtalya Başbakanı Massimo D'Alema, Letonya Başbakanı Andris Skele, Liechtenstein Başbakanı Mario Frick, Makedonya Başbakanı Ljubco Georgievski, Lüksemburg Başbakanı Jean Claude Juncker, Malta Başbakanı Edward Fenech Adami, Norveç Başbakanı Kjell Magne Bondevik, Hollanda Başbakanı Wim Kok, Portekiz Başbakanı Antonio Guterres, Slovenya Başbakanı Janez Drnovsek ve İsveç Başbakanı Göran Persson katılıyor.
Zirveye, AGİT-Akdeniz İşbirliği ortaklarından Cezayir Dışişleri Bakanı Ahmed Attaf, Mısır'ın Dışişleri Bakanı Amr Musa, İsrail Başbakanı Ehud Barak, Ürdün Dışişleri Bakanı Abdülillah el Hatip, Fas'ın Dışişleri Bakanı Muhammed bin İsa ve Tunus'un Dışişleri Bakanı Said bin Musa da katılıyorlar. Zirvede İngiltere'yi, Dışişleri Bakanı Robin Cook, Vatikan'ı da yine Dışişleri Bakanı Kardinal Angelo Sodano temsil ediyor. ABD, yaklaşık 800 kişilik grupla en kalabalık temsili gerçekleştirirken, Andora ise 20 kişilik bir grupla Türkiye'ye gelecek. Zirvenin Türkiye'ye maliyetinin 6-7 milyon dolar olacağı tahmin edilirken, yetkililer, özellikle tanıtım açısından AGİT toplantısının önemli bir fırsat olduğuna dikkat çekiyorlar.
