24 yıl önce yürürlüğe giren ve benzerlerine göre daha başarılı bir ekonomik entegrasyon örneği sergileyen NAFTA, ABD Başkanı Donald Trump’ın tehdidi altında. Kuzey Amerika Serbest Ticaret Anlaşması’nı (NAFTA) gelmiş geçmiş en kötü ticaret anlaşması olarak niteleyen Trump örgütün geleceğini de tartışmaya açtı. NAFTA'nın yeniden ele alındığı görüşmelerin ilk turu, ABD'nin aşırı istekleri ve kısıtlayıcı politikaları masaya getirmesiyle sonuçsuz kaldı.
ABD’nin dahil olduğu serbest ticaret anlaşmalarını birer birer rafa kaldıracağını haykıran Trump'ın gerçekçiliği tartışılsa da küresel sistemde estirdiği soğuk havanın ekonomik etkileri hissediliyor. 1994’ten bu yana NAFTA’nın 3 üyesi arasında ticaret hacmi, 290 milyar dolardan 1 trilyon 1 milyar dolara yükselirken toplam ekonomik büyüklüğü 18 trilyon dolara çıktı. Bu denli önemli bir bölgesel oluşumun geleceğinin sorgulanması, küresel şirketler başta olmak üzere merak ve kaygıyla izleniyor.
Trump ise daha fazla Meksika’yı sırtlamak istemiyor. NAFTA’yı eleştirenler bu sürecin 5 milyon Amerikalının işini kaybetmesine neden olduğunu söylüyor. Trump’ın da en büyük kozu bu. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı Merkez Direktörü Bozkurt Aran’a göre, Trump, temelde küresel ekonominin merkezindeki dış ticareti ve özellikle ithalatı Amerikan işgücü aleyhine işleyen bir mekanizma olarak tanımlıyor. Ülkenin her geçen gün artan ithalatı, Amerikalıların işlerini kaybetmelerine en azından hak ettikleri ücreti alamamalarına neden oluyor. Bunu önlemek yani seçim vaatlerindeki yeniden büyük Amerika’yı kurmanın yolu, gümrük vergileri ve Amerikan firmalarını ülkeye döndürmek olarak görülüyor.
Yani Ford firması ucuz işgücü var diye Meksika’da bir fabrika kuruyor, neticede dışarıdan ucuz ithalat yapılabildiği için tüketim artışıyla ABD ekonomisi canlanıyor. Ford’un veya Apple’ın yurt dışındaki her yatırımı, o ülkede yeni işyerlerinin açılmasına ve bir o kadar Amerikalı’nın kendi işyerinin kapanmasına neden oluyor. Amerikan sanayisinin önemli bir kısmı Meksika’da ucuz işgücünün olduğu bir yerde üretip yanı başındaki ABD’ye gümrüksüz satıyor. NAFTA'daki çıkmazın sebeplerinden biri de bu.
Uzmanlar, NAFTA’nın, ABD, Meksika ve Kanada için önem taşıdığını ve sona erdirilmesinin söz konusu 3 ülke için olumsuz olacağını belirtiyor. ABD, Kanada ve Meksika’nın katılımıyla NAFTA’nın yeniden düzenlenmesi için 16 Ağustos’ta Washington’da başlayan görüşmeler 5 gün sürdü. Müzakerelerde görüş ayrılıkları yaşandı.
Uzmanlar ayrıca NAFTA’nın dağılmasıyla Uzakdoğu ülkelerinin ihracat kabiliyetinin artacağına dikkat çekiyor. Berenberg Gelişmekte Olan Piyasalar Hisse Senedi Stratejisti Carsten Hesse de Trump'ın, muhtemelen NAFTA'yı sona erdirmeyeceğini ve Meksika'yı zorlamaya çalıştığını ifade ediyor. Hesse, NAFTA'nın sona erdirilmesinin ABD'nin iç üretimine olası etkilerinin belirsiz olduğunu, bunun ABD'de üretimi artırmayacağını, birçok ABD firmasının üretimi ülke dışına taşımayı daha ucuz bulabileceğini ifade ediyor. Hesse, beklenmedik bir iptal durumunda Meksika'nın ABD'ye gerçekleştirdiği ihracatın yaklaşık yüzde 75'inin zarar göreceğini hatırlatıyor.
- DÜNYADA MAL TİCARETİ %9 KÜÇÜLDÜ
- Trump'ın korumacı ve tehdide varan dış ticaret söylemi zaten krizde olan küresel ekonomiyi tedirgin ediyor. 2015 yılında yüzde 10.9 küçülen dünya mal ticareti 16.5 trilyon dolara geriledi. Geçen yıl 15 trilyon doları gördü. IMF verilerine göre, yılın ilk 6 ayında dünya mal ticareti yüzde 9 küçüldü. Bu durum, ihracatta tüm ülkelerin daha az gelir elde etmeleri ve rekabetin daha da keskinleşmesine yol açıyor. Koruma önlemlerinden bölgeselleşmeye, ekonomik yavaşlamadan yerli sanayiye yönelmeye kadar birçok gelişme, mal talebini sınırlıyor. Özellikle büyük güçlerin küresel mal ticaretini ve serbestlik anlaşmalarını bir dış politika veya cezalandırma aracı olarak kullanmaları, küreselleşmenin altına konulan bir dinamit olarak görülüyor.
NoorCM Danışmanlık Firması Satış Müdürü, Mehmet Mert Yılmaz, Trump’ın, popülizmine dikkat çekiyor. Yılmaz, şu değerlendirmelerde bulunuyor: “Trump’ın içinde bulunduğu siyasi çalkantı bu dönemde böylesine önemli bir kararı almasına izin vermez. Peki bu konu tekrar gündeme neden geldi? Tamamen gündem değiştirmek amacı ile olduğunu düşünüyorum. Işın bir de ekonomik tarafı var ABD nin NAFTA bölgesinde bu kadar büyük yatırımları varken ekonomik alanda da vaad ettiklerini yerine getirememiş bir başkanın yeni bir ekonomik sorun oluşturmak istemeyeceğini düşünüyorum. Ama karşımızdaki kişi Trump olunca insan çok emin olamıyor...”
