İki binin üzerinde farklı dil ve etnik topluluğun iç içe yaşadığı bir milyarı aşan nüfusu ile Afrika Kıtası’nın eşsiz sözlü halk geleneği hazinesi kayıt altına alındı. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eşi Emine Erdoğan’ın banisi olduğu, Türkiye-Afrika tarihî kültürel ilişkilerinin bir nişanesi olarak Cumhurbaşkanlığı himayelerinde yürütülen “Afrika El Sanatları ve Kültür Evi” tarafından hazırlanan “Otuz Sekiz Dilde Afrika Atasözleri Seçkisi I” kitabı yayımlandı.
Kuzey Afrika, Batı Afrika, Orta Afrika, Doğu Afrika ve Güney Afrika olmak üzere kıtanın 18 ülkesinin 38 ulusal dilinin 1.500’ün üzerinde atasözünün bilgeliğini barındıran kitap, dünyanın en köklü medeniyetlerinden Afrika’nın kadim geleneğini kayıt altına alarak dünyanın dikkatine sunuyor.
ÖZEL GÜNE ÖZEL TANITIM
Kitabın tanıtım toplantısı, 24 Ocak Dünya Afrika ve Afro-Kökenli Kültür Günü’nde Cumhurbaşkanlığı Millet Kütüphanesi’nde yapıldı. Toplantıda konuşan Emine Erdoğan, Afrika’ya gönül gözüyle baktıklarını söyledi. Geçen yıl yıl Afrika ülkeleri büyükelçilerinin eşleri tarafından Afrika yemekleri tariflerinden oluşan bir kitabın yayımlandığını anımsatan Erdoğan, “Bizleri bir sofranın etrafında kenetleyen tarifleri literatüre kazandırmış olduk. Bugün ise hayata geçmesinden büyük bir heyecan duyduğum yeni bir kitabı tanıtıyoruz. Afrika Atasözleri kıtanın tüm tecrübesinin lisana nakşolunmuş özetidir” diyor. Afrika Atasözleri projesinin akademik danışmanı, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Dekanı ve Akdeniz Havzası ve Afrika Medeniyetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Suna Timur Ağıldere ile konuştuk.
Ülkemizde bir ilk olan, Kıta’nın Kuzey Afrika, Batı, Orta, Doğu ve Güney Afrika olmak üzere beş farklı bölgesinin, 54 ülkesi arasından, 18 ülkesinin 38 ulusal dilinin 1.500’ün üzerinde atasözünün, Türkçe başta olmak üzere İngilizce ve Fransızca çevirilerini içeren “Afrika Atasözleri Seçkisi I” kitabı, sayın Emine Erdoğan’ın banisi olduğu, Cumhurbaşkanlığı himayelerinde ve Dışişleri Bakanlığımız himayelerinde yürütülen “Afrika El Sanatları ve Kültür Evi” uluslararası projesinin, geçen sene yayınlanan ve gerek ülkemizde gerekse Kıta’da büyük ilgi gören Afrika Yemek Kültürü kitabının ardından ikinci araştırma yayınıdır.
Afrika Atasözleri Seçkisi I kitabı “Afrika Kültür Evi” uluslararası projesinin bilimsel ve kültürel bir ürünü olarak Cumhurbaşkanlığı himayelerinde, Ankara’da bulunan Afrika Büyükelçi Eşleri Derneği (ASHOM), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yunus Emre Enstitüsü, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Akdeniz Havzası ve Afrika Medeniyetleri Uygulama ve Araştırma Merkezi (AKAF), Edebiyat
Fakültesi Mütercim- Tercümanlık Bölümü akademisyenleri ile Çeviri ve Kültürel Çalışmalar Doktora Programının Türk ve Afrikalı öğrencileri işbirliğiyle hazırlanmıştır.
Afrika Atasözleri Seçkisi’nin birinci cildinde yer alan Afrika’nın 18 ülkesinin Kuzey Afrika bölgesinin resmî dili Arapça ve yaygın olarak konuşulan Berberî dilindeki atasözleri ile Sahraaltı Afrika’da yaygın olarak konuşulan Bantu ve Nijer-Kongo dil ailelerine ait Bambara, Bamieleke, Dendi, Duala, Lingala, Somali, Sussu, Svahili, Tonga, Volof, Yaka, Yoruba gibi 38 ulusal ve yerel dildeki atasözleri, ait oldukları Afrika ülkelerinin Büyükelçi eşleri tarafından bizzat kendileri tarafından derlenmiştir. Ardından Büyükelçi eşleri ile üniversitemiz Edebiyat Fakültesi Mütercim-Tercümanlık Bölümü akademisyenleri ile Afrikalı ve Türk doktora öğrencilerimizin ortak çalışmaları sonucunda, önce ilgili ülkelerin resmî dillerinden olan İngilizce ve Fransızcaya daha sonra Türkçeye aktarılmıştır.
Tarih boyunca, sayısız medeniyete ev sahipliği yapan Afrika Kıtası dünyanın en zengin kültürel miraslarından birisine de sahiptir. Afrika, eşine ender rastlanan bu somut ve somut olmayan kültürel mirası ile çok sayıda çalışmaya konu olmasına karşın, iki binin üzerinde farklı dil ve etnik topluluğun omuza omuza birlikte yaşadığı bir milyarı aşan genç nüfusu ile, Afrika Kıtasının hikmet dolu atasözleri hazinesine ilişkin kısıtlı sayıda çalışma yapılmıştır.
Oysa, özellikle Sahraaltı Afrika sözlü halk geleneğinin en önemli unsurlarından olan atasözlerine, bulundukları coğrafyada atfedilen önem çok büyüktür. Çünkü bu bölgelerde yaşlılara bir başka deyişle, atalara çok büyük saygı gösterilir. Bu nedenle, Batı Afrika ülkelerinden Mali’de yaygın olarak kullanılan Bambara dilinde, bu erdemli davranışı çok güzel ifade eden bir atasözü vardır ki o da “ Yaşlıların sözü şifadır.” hikmetli sözüdür. Bu ve buna anlamca çok yakın atasözlerine hem Benin, Burkina Faso, Nijer, Nijerya veya Senegal gibi Batı Afrika, hem de Etiyopya, Kenya, Tanzanya gibi Doğu Afrika bölgesi ülkelerinde de sıklıkla rastlamaktayız.
30 milyon kilometre kareyi aşan yüzölçümü bakımdan dünyanın en büyük ikinci kıtası olan ve her geçen gün güçlenen iki binin üzerinde farklı halkların birlikte omuza omuza yaşadığı 1 milyarı aşan genç nüfusu ile Afrika Kıtası gerçekten de hayallerimizin çok ötesinde büyük ve hem dilsel hem de kültürel zengin bir çeşitliliği barındıran bir coğrafyadır.
Bu nedenle, Afrika’nın Kuzey, Batı, Doğu ve Güney Afrika bölgesi olarak beşe ayrılan bölgelerinde, türdeş bir sözlü halk kültüründen bahsetmek pek doğru olmasa da, Kuzey Afrika’nın alt bölgesinde bulunan Sahraltı Afrika halklarının atasözlerinde, bireylerin içiçe yaşadıkları zengin doğanın yansımalarını görmek, yakın çevrelerinde bulunan hayvan ve bitkilerin kişileştirildiklerini görmek mümkündür. Tıpkı Orta Afrika ülkelerinden olan Kongo Demokratik Cumhuriyeti ve komşuları Kongo ile Orta Afrika Cumhuriyeti’nde yaygın kullanılan ünlü atasözü “Eski köyün palmiye ağaçlarıyız biz, kertenkele gibi renk değiştirmeyiz.” hikmetli sözünde olduğu gibi.
Hiç şüphesiz ki gelecek kuşaklara aktarılması ve yaşatılması bakımından, sadece Afrika’da değil, başta ülkemiz olmak üzere, tüm ülkelerde sözlü halk kültürünün en önemli bileşenlerinden olan atalar sözlerini derlemek, uluslararası bilinirliğini artırmak için farklı dillere çevirmek ve titizlikle muhafaza etmek gereklidir.
Kitabın ön sözündeki “Afrika’da bir yaşlı öldüğünde bir kütüphane yanar” atasözünü kendisinin de çok sevdiği belirten Emine Erdoğan, atasözlerinin neredeyse yok denecek kadar azaldığına değindi. Erdoğan, “Bu kitabın, atasözlerinin muhafızı ve taşıyıcısı yaşlıların mirasına sahip çıktığına inanıyorum. Bildiğiniz gibi, Afrika kıtası iki bini aşkın dilin evi.. Atasözleri, sözlü halk kültürünün en önemli kaynaklarından biridir. Doğdukları coğrafyaya ait olsalar da aslında tüm dünyanın bilgelik kaynaklarıdır. Atasözleri tecrübelerden doğar. Onların gelişip büyüdüğü beşik insanlık deneyimidir. Bir toplumun atasözleri, o toplumun görüp geçirdikleri ile ilgili birçok şey anlatır bize. Aktarılan bu tecrübe birçok yanlışa şifa olur” diye konuştu.
