Çanakkale’deki 5 bin 600 yıllık geçmişe sahip Troya Ören Yeri’nden çıkan eserlerin sergilendiği Troya Müzesi'nde, 150'inci yılında Osmanlı belgeleri ışığında Troya Kazıları sergisi açıldı. Troya Müzesi Müdürü Rıdvan Gölcük, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Troya Kazı Başkanı Prof. Dr. Rüstem Aslan ve Tarih Bölümünden Prof. Dr. Ali Sönmez’in danışmanlığıyla Deniz Erbaş’ın küratörlüğünde hazırlanan sergide Osmanlı arşiv belgeleri ışığında Troya kazılarının tarihi seyri ve Schliemann tarafından yapılan kazıların (1871-1890) bilinmeyen arka planı anlatılıyor.
ESERLER KAÇIRILIR
Alman tüccar ve amatör bir arkeolog olan Henrich Schliemann (1822-1890) Truva antik kentinin Hisarlık Tepe’de olduğu düşüncesiyle 1871 yılında Osmanlı Devleti’nden izin alarak Hisarlık Tepe’deki höyükte kazılara başlar. Bu arada Maarif Nâzırı Saffet Paşa, Hisarlık (Troya) arazisini Osmanlı Devleti adına kamulaştırır. Bu kararla kazılarda ortaya çıkacak eski eserlerin korunması hedeflenmektedir. 29 Haziran 1871 yılında Schliemann’a verilen ilk kazı izninde, çalışmaların bilime olan katkısı, çıkacak eserlerin korunması ve sergilenmesi vurgusu dikkati çekmesine rağmen Schliemann, kendisine verilen izne aykırı olarak Priamos Hazineleri’ni 1873 Haziranında Atina’ya kaçırır. Dönemin Osmanlı toplumunun yaşadığı ekonomik, siyasi ve toplumsal zorlukları da lehine kullanan Schliemann’ın, aslında kazıların başından itibaren eserleri kaçırma niyetinde olduğu günlüklerinde açıkça görülür. Hazinelerin kaçırılması sonrası Osmanlı Devleti tarafından görevlendirilen İzzeddin Efendi’nin özenle yaptığı soruşturma, eserlerin kaçırılmasında ihmali olan kişilerin cezalandırılması ile sonuçlanır. 1874 yılı Nisan ayında ise Osmanlı Devleti hazineleri geri alabilmek için dünya tarihinin ilk uluslararası eski eser davasını Atina’da başlatır.
Yaklaşık bir yıl devam eden hukuk mücadelesi sonucu Yunanistan Kraliyet Mahkemesinin suçlu bulduğu Schliemann eserleri saklayarak iade etmekten kaçınır. Bu gelişme üzerine mahkeme sürecini yürüten Maarif Nezâreti, 3 Nisan 1875 tarihinde Schliemann’a bundan böyle Troya’da araştırma ve hafriyat izni verilmemesi şartıyla davanın tazminat karşılığı sulh ile sonuçlanmasını kabul etmek durumunda kalır. Troya’da araştırma ve kazı izni verilmemesi yönünde alınan bu karara rağmen
DÖRT KEZ DAHA KAZI İZNİ ALIR
Schliemann, ilki 1876 yılında olmak üzere 1878, 1882 ve 1889-90 yıllarında dört kez daha kazı izni almayı başarır. Schliemann’a kazı izinlerinin hangi siyasi baskılar ya da yönlendirmeler neticesinde verildiğinin ipuçları Osmanlı arşiv belgelerinde görülebilir. Bununla birlikte Schliemann, bu kazılar sırasında çok sıkı denetim altında tutulur, çalışma şartları mümkün olduğunca zorlaştırılır, hatta kazı izni bittiği dönemlerde bölgeyi gezmesine dahi müsaade edilmez. Schliemann, 1890 yılında öldüğünde, Troya hazinelerini medeni âleme kazandırdığı gerekçesiyle Batı dünyası tarafından
BERLİN MÜZESİ'NDEN RUSYA'YA KAÇIRILIR
Heinrich Schliemann 31 Mayıs 1873 yılında bularak kaçırdığı ünlü “Priamos Hazinesi’ni Atina’daki evinde yakın çevresine gösterir. Ardından 1877-1881 yılları arasında Londra’da sergilenir. Schliemann hazineye ait buluntuları 1882’de Berlin Ulusal Müzesi’ne bağışlar. 1945’de 2. Dünya Savaşı’nın sonunda Rus işgaline uğrayan Berlin’deki hazineler savaş ganimeti olarak Moskova’ya götürülür. Söz konusu hazine günümüzde Puşkin Müzesi’nde sergileniyor. 150’inci yılında Osmanlı Belgeleri Işığında Troya Kazıları Sergisi’nde Osmanlı Devleti’nin Troya’da bulunan eski eserlere bakışı ve Heinrich Schliemann’ın yurtdışına kaçırdığı bu eserleri geri almak için giriştiği ilk mücadele Osmanlı Arşivi’nden çeşitli belgelerle ele alınıyor. Sergi 1 Kasım’a kadar Troya Müzesi’nde ziyaret edilebilir.
