Bir futbol yazarı düşünün ki ömrünü sahalardan çok kütüphanede geçirsin. Futbol sadece futbol değildir düşüncesiyle yola çıkan Jonathan Wilson, yeşil sahaların arkasındaki insan hikayelerine odaklanıyor. İngiliz Dili ve Edebiyatı eğitimi alan Wilson, çeşitli gazete ve bloglarda yazılar yazdı. Şimdilerde bağımsız yazarlık, gazetecilik ve futbol yorumculuğu yapıyor. Kadir Has Üniversitesi'ndeki konferansta bir araya geldiğimiz Wilson saha dışındaki hikayelere başlamasını şu sözlerle anlatıyor: “Kimse bana iş vermedi. Bu işi kendim yarattım. İlk başta çok zor, yazı yazıp İngiltere’de yayınlatmaya çalışıyorsun. Onu Amerika’dan, Suudi Arabistan’dan birileri görüp bize de yaz diyor. Sonra birisi bu yazdıkların iyiymiş, gel televizyonda da anlat diyor. Şimdi ise sadece kitap yazmakla devam edebilirim.”
Kütüphanelerde sabahlayan, eski röportajların satır aralarını didik didik eden Wilson, “Eski olayları araştırmak çok zor. Bugün teknoloji çağındayız ama bazı ülkelerde 30 sene önce yaşamış birine veya yaşanmış bir olaya ulaşmak, bağlantıları takip etmek çok zor. Ufak detaylar için haftalarca uğraşıyoruz. İnsanlar kitaplarımı okuduğunda bunları dinlemesi daha keyifli diyorlar. Keşke çabalarımı gösterebilsem” diyor.
İthaki Yayınları’nın futbol serisinden okura ulaşan “Futbol Taktikleri Tarihi”, “Kirli Yüzlü Melekler” ve “Liverpool FC – 10 Maçta Efsanenin Anatomisi” kitaplarının yazarı Wilson’ın kitapları yayınlanır yayınlanmaz Türkiye ve dünyada spor yazarlığı konusunda devrim etkisi yarattı. Futbolu değiştiren adamların peşine düşen Wilson, kasapken masör olarak futbol takımında işe giren ve sonra antrenör olan birinin peşinden Arjantin’e, oradan da Macaristan’a giden yazar, “‘Arjantin’in savunma sistemi nasıl değişti’ sorusunu cevaplamak için geçmişe gidip futbol bilgileri getiriyorum. Zamanla boşluklar doluyor” ifadelerini kullanıyor. Bir başka hikayede ise Güney Afrika’daki Dünya Kupası öncesinde Avrupa’da futbol oynayan ilk siyahi futbolcunun peşine düşen Wilson, Hollanda, Hong Kong, Kanada’da bulunan oyuncunun, psikoloji bölümünü okuyup New York’ta profesör olduğunu öğrenmiş. Ancak geçmişinde aktivist olan ve hapis yatan futbolcunun araştırılması Afrika’da tepki çeker düşüncesiyle engellenmiş.
İngiliz yazar Wilson dünyada futbola bakışı değiştiren isim oldu. Taktiğe önem verdi ve insan hikayelerinin peşine düştü. Televizyon programlarında da sadece goller konuşulmuyor. Oyuncuların nasıl oynatılması gerektiği, takımın eksik yönleri tartışılıyor. Bir yenilginin ardından değişen İngiltere’nin dünyaya bakış açısını ise şöyle anlatıyor: “40’lı yıllarda İngiltere Hindistan ve Afrika’daki sömürgelerini kaybettikten sonra emperyal üstünlüğünü yitirdi. Futbolda ise Macaristan’a 6-3 yenildi. Büyük bir darbe alan İngilizler, 50’lerde düşünmeye başladı. Futboldan müziğe, sinemadan mimariye kültür sanat alanında çalışmalar yapıldı. Her şey yerinden oynadı. Geriye dönüp baktığınızda Beatles grubunun çıkışını da burdan okuyabiliriz.”
Tivitır’ın yaygınlaşmasıyla haberlerin kısaldığına dikkat çeken yazar, uzun hikayeler ve haberler için fark yaratan bilgilerinizin olması gerektiğini söylüyor. Hikaye yazımının maliyetinin yüksek olduğuna değinen Wilson “Maçlar ve kupalar nedeniyle gezdiğim ülkelerdeki insani bağlarımı kuvvetlendirmeye çalışıyorum. Örneğin Angola’da orayı bilen bir tanıdığının olması önemli. Yarın Angolalı, Gineli, Nijeryalı bir futbolcu Chelsea veya Barcelona’ya transfer olursa veya İngiltere bir Afrika ülkesiyle oynadığında hemen oradan bilgi alıp haber yapabileceğim” ifadelerini kullanıyor.
Jonathan Wilson futbol taktiklerini araştırırken İkinci Dünya Savaşı gibi askeri, darbeler gibi siyasi, ekonomik kriz gibi ekonomik ve dolandırıcılık, şike soruşturmaları gibi kişisel konuları da hikayeye dahil ediyor. Uruguay’ın 30’lu yıllardaki başarısının Arjantin’i nasıl olumlu etkilediği, Brezilya’nın futbol devleti olma serüveni, W ve M şeklinde sahaya dizilen takım taktiğinin ortaya çıkış nedenlerini araştırıyor. “Araştırmalarımda her zaman ‘Neden daha önce yapmadınız?’ diye sorarım” diyen Wilson, “Böylece farklı hikayeler, zincirleme bağlantılar ortaya çıkabiliyor. Bugün oynanan maçlardan, 20 yıl sonra insanların hatırlaması gereken felsefe, tarih ve edebiyatla ilgili bir şeyler çıkartmaya çalışıyorum” diyor. Geçmişe daha dikkatli bakmamız gerektiğini belirten Wilson, “Futbolu sıkı takip etmek gerekiyor. Çünkü her an bir değişim olabilir. Tabii ki sadece taktik size maç kazandırmaz. Oyuncuların kalitesi, şans, hakem kararı, futbolcunun motivasyonu da göz ardı edilmemeli. Bilginin geçiş hızı yüksek, takibi yapılamıyor. Kuzey Kore fazla izole olduğu için yeni taktikler oradan çıkabilir” diyor.
Futbolun maddi açıdan adaletsiz bir gelir dağılımına neden olduğunu sık sık vurgulayan Portekizli oyuncu Juan Mata, “Common Goal” kampanyasınıbaşlatarak maaşının yüzde 1’ini hayır kurumlarına bağışlama kararı aldı. Bunun harika bir düşünce olduğunu ifade eden yazar Jonathan Wilson’ın kampanya hakkındaki görüşleri şöyle: “Juan Mata büyük bir inisiyatif aldı. Dünyayı daha iyi bir yer yapabilmek için bir adım atmış oldu. Tarafsız şekilde manzaraya bakacak olursak bir hemşirenin yıllık kazancının 10 katı kadar kazanıyorlar. Yüzde 1’in nereye gideceği tam olarak belirlenmiş değil ama faydalı kullanılacağını umut ediyorum. Büyük ihtimalle, yüksek ücret kazanan futbolcuların bulunduğu ülkelerde diğer futbolcular da bunu model alabilir.”
Daha önce 2005 yılındaki Liverpool ile Milan arasında oynanan Şampiyonlar Ligi final maçı için ülkemize gelen Wilson, Türk futbolu hakkında şunları söylüyor: “Alt liglerden gelen güçsüz görünümlü takımlar zirveye oynuyor. Yeni takımlar yükselişte. Türkiye Ligi’nin fiziki mücadelesi yüksek. Gördüğüm kadarıyla Alman ve İspanyol futboluna yakınsınız. Ancak şu dönemde Beşiktaş herkesi korkutuyor. Babel ve Quresma gibi Avrupa’da umut kesilen oyuncuları yeniden yıldız yaptılar. Şu anda Beşiktaş’la oynayan hiçbir takım mutlu olmayacaktır.”
Karmaşa çağında olduğumuzu hatırlatan Jonathan Wilson, “Hızlı bilgi transferi yapılıyor. Bilginin seyahatine tanıklık ediyoruz. Günümüz futboluna yön veren isim Pep Guardiola’dır. Barcelona’ya oynattığı futbolun tarihini 6 adımda geri giderek bulabiliriz. Newcastle United’dan Hollanda’nın Ajax takımına uzanan yolculuk 50’lerden bugüne geliyor” ifadelerini kullanıyor. Wilson, gelecek projeleri için şunları söylüyor: “Pep Guardilo, Jose Morinho, Rafa Benitez’i anlamak üzerine bir kitap yazıyorum. Bu üçlü iyi futbolcu olmadıkları için her şeyi kontrol altında tutmaya çalışıyorlar. Bu isimleri anlamadan bugün oynanan futbolu konuşamayız. Guardiola’nın oynattığı futbol yeni gibi görünüyor ama eski fikirlerin bir devamı olduğunu bilmemiz gerekiyor.”
