Türk sanat tarihinin önemli isimlerinden Osman Hamdi Bey bir kez daha dünya gündeminde…
Arkeolog, müzeci ve ressam gibi çok yönlü kimliğe sahip Osman Hamdi Bey’in 1880 tarihli “Kuran Okuyan Kız” tablosu Londra’da yapılan müzayedede rekor fiyattan alıcı buldu. Eser, Bonhams Evi’nde “19. Yüzyıl Avrupa, Victoria Dönemi ve İngiliz Empresyonist Sanatı” başlığıyla yapılan açık artırmada 6 milyon 315 bin sterline yani yaklaşık 44 milyon 12 bin liraya satıldı ve bugüne dek satılan en pahalı Türk resmi oldu.
Fiyat olarak rekor kırsa da Osman Hamdi Bey’in bir müzayede evinde yüksek fiyata satılan tek eseri bu değil elbette. Süreç biraz da ressamın başyapıtlarından “Kaplumbağa Terbiyecisi”nin 2004 yılında açık artırmaya çıkmasıyla süreç başladı denebilir.
1906 tarihli “Kaplumbağa Terbiyecisi” 2004 yılında yapılan açık artırmada İstanbul Modern ve Pera Müzesi arasında büyük çekişmeye sahne olmuş ve tam 5 trilyon liraya Suna ve İnan Kıraç Vakfı Pera Müzesi tarafından satın alınmıştı. Osman Hamdi Bey’i yeniden sanat dünyasının gündemine taşıyan bu satış Türkiye’de büyük yankı bulmu uzun süre konuşulmuştu. Ünlü tabloyu satın alan müze ise kalıcı koleksiyonunda sergilemeye başladı. Kaplumbağa Terbiyecisi’ni Pera Müzesi’nin ikinci katında görebilirsiniz…
MALEZYA YOLCUSU
Ardından ressamın 1882 tarihli eseri ‘Yeşil Cami Önü’ 2016 yılında yine kendi rekorunu kırmış ve 13 milyon 509 bin TL’ye satılarak Türkiye’de satılan en değerli sanat eseri olmuştu. 132 yıl sonra ortaya çıkan tablo uzmanlar tarafından başyapıt olarak nitelendirilmişti. Aile koleksiyonunda saklanan tabloda Bursa Yeşil Camii önündeki 16 insan, bir köpek olmak üzere toplam 17 figür ustaca betimleniyordu. Üçüncü rekor ise İngiltere’den geldi ve “Kuran Okuyan Kız” ile birlikte Osman Hamdi Bey’i yeniden gündeme taşıdı.
Tablo Bonhams’ta yapılan açık artımada rekor kırarak 6 milyon 315 bin sterline satıldı.
Osman Hamdi Bey’in 1880 yılında tuval üzerine yağlıboya yaptığı 41,1X51 santimetre ebadındaki eserin kendine özgü tarzının belirgin özelliklerini taşıdığı belirtildi. Genç kadının giysisinin detayları ve bulunduğu ortamın renkli ve İslami tasarımlarla dolu oluşu, ünlü ressamın “imzası” şeklinde nitelendirildi.
Eseri kimin satın aldığı ise günlerdir merak konusuydu. Müzayede evinden yapılan açıklamada tablonun Malezya İslam Sanatları Müzesi tarafından alındığı ortaya çıktı. Ve eser Malezya’ya gitmeden önce İngiltere’nin en önemli sanat müzelerinden British Museum’da sergilenmeye başladı. “Kuran Okuyan Kız” bu hafta açılan “Doğu’dan İlhamla: İslam Dünyası Batı Sanatını Nasıl Etkiledi” sergisinde ziyaretçiyle buluştu.
Ve böylece Osman Hamdi Bey bir kez daha hem sanat piyasasının hem sanatseverlerin kapısını çaldı. Peki Osman Hamdi Bey’in sırrı nedir? Batıda olan ilgi nasıl yükseldi? Türkiye’de Osman Hamdi Bey’e olan ilgi ne zaman başladı? Koleksiyonerler ne düşünüyor? Konuyu Osman Hamdi Bey denince Türkiye’de akla gelen ilk kuruluş olan Pera Müzesi’ne sorduk..
80’LERDEN İTİBAREN İLGİ ARTTI
Suna ve İnan Kıraç Vakfı Kültür ve Sanat İşletmesi’nin Genel Müdürü Özalp Birol’a göre 1970’lere kadar görece kapalı bir ortamda sınırlı ilgi gören ve 1980’lerden başlayarak gördüğü ilgi daha geniş çevrelere yayılan Osman Hamdi Bey’in eserleri, özellikle Kaplumbağa Terbiyecisi’nin yüksek bir fiyatla alıcı bulmasından sonra, uluslararası müzayede evlerinin ve koleksiyonerlerin ilgisini çekmeye başladı.
1970’lere kadar görece kapalı bir ortamda sınırlı ilgi gören ve 1980’lerden başlayarak gördüğü ilgi daha geniş çevrelere yayılan Osman Hamdi Bey’in eserleri, özellikle Kaplumbağa Terbiyecisi’nin 2004 yılında oldukça yüksek bir fiyatla alıcı bulmasından sonra, uluslararası müzayede evlerinin ve koleksiyonerlerin de ilgisini çekmeye başladı.
Batılı müzayede kurumları diyelim isterseniz... Türk, Arap ve Fransız başta olmak üzere bazı koleksiyoner kişi ve kurumların ilgisiyle yükselen bir piyasası oluştu Osman Hamdi Bey’in. Yüksek fiyata alan olunca, sanatçının eserlerine batılı müzayede evleri de doğal olarak ilgi gösteriyor.
Osman Hamdi Bey ülkemizde sanatın, arkeolojinin, müzecilik başta olmak üzere kültür ve sanat kurumlarımızın gelişmesine, 1884 tarihli Asar-ı Atika Nizamnamesi ile kültür varlıklarımızın korunmasına öncülük etmiş, girişimci, kurucu ve çok önemli bir insandır. Ancak, Osman Hamdi Bey’in dünya sanat tarihinin büyük ressamlarından biri olduğunu söyleyemeyiz. Resim sanatı bağlamında Osman Hamdi Bey, 19. yüzyıl ikinci yarısı Fransız resim ekolünün, özellikle Gérôme’un etkisinde eserler üretmiş iyi bir ressamdır diyebiliriz bence…
Türk sanat tarihinden ziyade dünya ve ülkemiz sanat piyasaları açısından anlamı, Osman Hamdi Bey’in belli kalitedeki eserleri halen ilgi görmekte ve yüksek fiyatlara alıcı bulmaktadır; üst düzeydeki eserleri piyasaya verildiği müddetçe bu durum devam edecek gibi gözüküyor.
- Şehzade Türbesinde Derviş Paris’te
- Osman Hamdi Bey’in bir eseri de Paris’in Louvre’dan sonraki ikinci büyük müzesi Musee d’Orsay’da sergileniyor. 1908 tarihli Şehzade Türbesinde Derviş adlı tablo müzenin oryantalizm bölümünde yer alıyor.
Batı kültürel merkezlerinin dışında
- “Suna ve İnan Kıraç Vakfı Oryantalist Resim Koleksiyonu Yöneticisi” Barış Kıbrıs ise Osman Hamdi Bey’in Batılı anlamda büyük boyutlu figür resminin Türk resmindeki ilk uygulayıcılarından olduğunu söylüyor. “Türkiye’de yaklaşık son 20 yıldır özel müzeciliğin hızla gelişmesi koleksiyonerleri de cesaretlendiren bir unsur oldu. Osman Hamdi Bey’in eserleri yıllar içinde birkaç kez rekor satış fiyatları yakaladı. Pera Müzesi’nde sergilenen “Kaplumbağa Terbiyecisi” bu eğilimin önünü açan resim oldu” diyen Kıbrıs’a göre, postmodern dönemde, modernizmin geri plana ittiği 19. yüzyıl akademik resmine yönelik ilgi tekrar canlandı. Oryantalistlere olan ilgi de buna paralel olarak gelişti. Osman Hamdi Bey, hem bu özellikleri barındırması hem de Batı kültürel merkezlerinin dışında kalan bir kültürden gelmesi ve ondan beslenen bir sanatçı olması açısından ilgi çekiyor.
- ÖNCÜ ROL OYNADI
- Kıbrıs, Osman Hamdi Bey’in sanat tarihindeki yerini ise şu sözlerle anlatıyor: “Osman Hamdi Bey, 19. yüzyıl ikinci yarısı ve 20. yüzyıl başlarında modernleşme sürecindeki bir imparatorluğun yetiştirdiği önemli bir kültür-sanat insanı. Ressamlığının yanı sıra müzeciliğe, arkeolojiye ve sanat eğitimine büyük katkılar yapmış bir kişilik. Kuşkusuz Batılılar için en az ressamlığı kadar bu diğer yönleri de önemli oldu her zaman. Onun sayesinde pek çok eser Türkiye’de kalabildi. Ayrıca ressam olarak Osman Hamdi Bey, Batılı anlamda büyük boyutlu figür resminin Türk resmindeki ilk uygulayıcılarındandır. Bu anlamda da öncü bir rol oynamıştır.”
