Tunus / Dr. İbrahim Bouazzi
23 yıllık siyasi baskıdan halk iradesiyle yeni kurtulan Tunus'un Ramazan Bayramı şöyle geçer:
Ramazan bayramına hazırlıklar hanım elleriyle başlar. Evlerde kurabiye ve bisküvi gibi tatlılar hazırlanır. Ama en çok beğenilen Kuzey Afrika'nın ilk İslam şehri Kayravan ile meşhur olan tatlı "Makrûd" tatlısıdır. Hamurun içine hurma ezmesi konur, baklava şeklinde kesilir, yağda kızartılır ya da fırında pişirilir, en son bala batırılır ve bayram misafirlerine ikram edilir.
Hanımların işi bununla bitmiyor bayramda. Tunus kadını bayram sabahında ev işlerini bitirdikten sonra bayram namazına da gider. Çoğunluğu Mâlikî mezhebine mensup Tunuslular, eskiden beri kadınlarını bayram ve cuma hutbelerinden mahrum bırakmadı. Özellikle "Özgürlük ve Onur" devriminden sonra dini hayat serbest oldu ve camiler doldu hatta taştı bile. Geçen bayram namazı mesela stadyumlarda ve plajlarda kılınmıştı. Ayrıca yarım asırdır namazlar arasında kapısı despotçu rejim tarafından kapattırılan Zeytûne Camii devrimden bu yana hep açıktı. Ramazanın son on günü teravihten sonra sahur vaktine kadar teheccüt cemaatle kılındı ve bayram namazı için imamlar rekabete girdi.
Çoğu devrimden sonra kurulan insani yardım dernekleri, Ramazan boyunca topladıkları bağış, zekat ve fitre sadakalarını bayramın ilk gününü başlamadan dağıtmış oluyorlar ve bayram coşkusuyla beraber sünnet kampanyalarını düzenliyorlar. Tunus'ta "El Kevser" derneği Ramazan boyunca 50'yi aşkın çocuğu sünnet etmiş. Dernek başkanı Ali Hintati, fakir ailelere 300 kumanya dağıttıklarını söylüyor. Hintati "Biz yeni kurulan bir derneğiz. Ramazan ibadet ayı olduğu için büyük şeyler yapamadık. Ama ileride Türk kardeşlerimizle birlikte daha büyük yardımlarda bulunabiliriz" diyor.
Keyvan Fathi Rezaei / İran
İran'da Ramazan Bayramı, İslam kardeşliği ve eşitliğin öğrenildiği, hoşgörü ve sevginin hakim olduğu bir ayın sonunda yapılacak büyük şölendir. Ramazan için ülkede çoğu ilde örneğin Gilan ve Mazenderan Eyaleti'nde bayram gecesi ailenin bir arada olması ve birlikte iftar yapılması yaygındır. Mezarlara ziyarete gitmek ve bayram sabahı kemik suyundan yapılan çorba sunulması Mazenderan ve Gilan eyaletinde bayramın bir başka işareti. Bayramda erken kalkılır, güzel koku sürünülür. Bayram namazı hutbesinden önce sokaklarda Tekbir getirilir. Fakirlere sadaka vermek, dargınları barıştırmak, akrabayı ziyâret etmek, misâfirlere ikram etmek bayramların olmazsa olmazıdır.
İran'a radyo ve tv. gelmeden önce köylüler hilali görmek için çatılara çıkar ve saatlerce beklerdi. Ramazan hilali göründükten sonra yetişkinler masum bir çocuk veya dindar bir kişinin yüzünü izler ve bunun şans getireceğine inanılırdı. Hilali gördükten sonra aynaya bakmak ve Salavat getirmek halen yaşlı erkekler arasında bir gelenektir. Bayramda bakımlı ve temiz olmak adettendir. Herkes en yeni kıyafetlerini giymeye çalışır. Ramazan bayramında çocuklara ailelerin bütçesi elverdiğince yeni kıyafetler alınır. Müslümanlar zekat görevini bu bayramda yerine getirirler.
Yazd'de Ramazan Bayramı'nda evlerde temizlik, yeni giysiler satın almak, hamur işleri ve özel ekmekler ve taze meyve hazırlanması ve bu gün ziyaret ve aileyle birlikte olmak yaygındır. Bayram namazının cami- mescid gibi kapalı yerler yerine açık alanda, geniş ve düz bir meydanda kılınması sünnettir. Sonra sokaklarda tatlı, şerbet ve yemek dağıtılır. Büyüklerin evlerine gidip onlara saygı gösterilir.
Amerika / Lina Hashem
Amerika'da bayramı kutlamanın pek çok yolu vardır. Pek çok aile kendi geleneklerini adapte etmiş ve bir çoğu da yenilerini geliştirmiştir. Çoğunlukla ailenin bayram kutlamasında bayram kıyafetleri, hediyeler, güzel yiyecekler ve bir arada olmak vardır ama kesin olan çeşitliliktir.
Ben Christmas'a duyulan heyecan karşısında çocuklarımın dışlanmış hissetmesinden endişeleniyorum. Bayramı ticarileştirmek istemiyorum fakat çocuklarım için "şu da olsaydı" demeyecekleri kadar özel olmasını istiyorum. Bu nedenle bayramda evi ışıklarla dekore edip, işten ve okuldan izin alırız. Önce bayramlık kıyafetlerimizle namaz kılarız. Pek çok aile baklava gibi özel tatlılar yerler. Bizim ailemizin bayram tatlısı ise doughnut'tur. Çocuklarımız çok küçükken mescide gittiğimizde nazik bir iş adamı bayram namazından sonra herkese doughnut dağıtmıştı. Bu Amerikan tatlısı çocuklarımın zihinde bayramla birleşti. Bu yüzden genellikle bayram namazından sonra doughnut yemeye gideriz. Sonra çocukların hediyelerini açabilmeleri için eve döneriz. Güzel bir şekilde ambalajlanmış hediyeler, dekorasyonlar ve sevdiğimiz atıştırmalıklarla masa hazırlanmış olur. Bayram namazında arkadaşlarımızı görmek ve sonrasında eğlence merkezlerine gitmek hoş vakit geçirmemizi sağlıyor. Bayram bizim için sakin, sevgi ve birliktelik dolu ve Allah'a minnet duyduğumuz bir gün.
Bosna Hersek / İrma zmiriç
Bosna'da bayram büyük bir heyecanla beklenir. Ramazan bayramı hazırlıkları, arkadaş, aile ve hatta komşularla birlikte yapılır. Savaş öncesi Müslüman olmayan komşular bile katılırdı bu hazırlıklara ancak şimdi daha çok Müslümanlar arasında yapılıyor. Bayrama hazırlanma sürecinin en önemli kısmı değişik tatlılar yapılmasıdır; baklava, küçük pideler, Ruzice olarak bilinen tatlı ve cevizli çörek ve burek, sirnica, zeljanica gibi değişik börekler yapılır. Bunlara aile üyelerinin ve misafirlerin bayramda ne yemekten hoşlandığına bağlı olarak pek çok yemek eklenir. Bayram hazırlıklarına büyük bir ev temizliği de dahildir. Biz Bosna'da bayram için ev baştan aşağı temizlenmezse, bunun kötü şans getireceğine inanırız. Aile üyeleri ve arkadaşlar birbirlerine küçük bayram hediyeleri alırlar. Hediye için sıklıkla özel bayram kıyafetleri seçilir. Gençler ailelerini ziyaret sonrasında, akşam arkadaşları ile buluşup günün ilk saatlerine kadar kutlama yaptıkları için, yeni kıyafetler almak daha çok onların arasında popüler. Küçük çocuklar bayramı özellikle severler çünkü aile büyüklerinin ellerini öpüp harçlık alırlar. Bu harçlıklar bazen küçük bir miktar olsa da bazen oldukça iyi bir miktar toplayanlar da olur. Bayram günü Bosna'da bayram namazıyla başlar. Namaz camiye gelemeyenler için televizyondan canlı yayınlanır. Namaz sonrası bayram kahvaltısı için eve gidilir. Kadınlar sofrayı hazırlamış aile üyelerinin gelmesini bekliyor olurlar. Genellikle gençler yaşlıları ziyaret eder. İlk gün yakın aile üyeleri görüşür. Tüm aile bir evde toplanır, geç saatlere kadar yenilip, içilir (Bosna'da bayramda alkol kullanmak çok yaygındır ve normal olarak görülür) İnsanların aile ve arkadaşlarıyla şehrin ana caddesine gidip yeni kıyafetleriyle yürüyüş yapmaları yaygındır.
Gazze / Osama M. H. Abdou
Tarihten beri çeşitli savaşlara ve birçok işgal gücü ile tanışan Gazze'nin Müslüman halkı için Ramazan Bayramı çok farklı anlam ve de değerler taşıyor. Bayram günleri sırasında 100'lerce şehit veren halkın yüksek dayanışma ve sorumluluk bilinci içerisinde kutladıkları bayramın hazırlıkları genellikle Ramazan'ın son haftasına girince başlar. Çocuklara bayramlıkların alınması, Kaek denilen ve irmikle hurma, şeker ve tereyağı gibi malzemelerden oluşan Filistin'e has Bayram tatlısı hazırlanır.
Bilindiği gibi son 10 yıl içerisinde yapılan saldırılar ve 6 seneden beri devam etmekte olan ambargo nedeni ile çok zor maddi şartlar içerisinde yasayan %50'sinden fazla işsiz olan halkın, Gazze'de bulunan çesitli yardım kuruluşlarının dağıtmakta oldukları yardımlardan faydalanarak Bayram gününde çocuklarını sevindirmeyi kesinlikle ihmal etmemektedirler.
Bayram günü, sabah namazı ile bayram namazını yollarda tekbir getirerek camilerde ve açık alanlarda kılmakla başlamaktadır. Çocuklar yeni bayramlıklarını giyip anne ve babalarının ellerini öperek bayramlarını kutlar, ardından aileler kendi bulundukları bölgelerde yıl içerisinde şehit olan vatandaşların ailelerini ziyaret ederler.
Bayramda en önemli dayanışma göstergelerinden olan bu ziyaretler için şehit aileleri çadırlar kurarak, sayıları 100'lerle ifade edilebilecek bayram ziyaretçilerine kahve ile hurma ikram ederler.
Şehit aileleri ziyaret programından sonra akraba ziyaretleri başlar. Filistin ailelerinin fert sayıları genellikle çoktur ondan dolayı bayramın ilk ve ikinci günü akraba ziyaretlerine gider.
Endonezya Açe / Dina
2004'te yaşanan Tsunami'de bütün ailesini kaybeden ve şimdi hayatını Türkiyeli hayırseverlerin yardımlarıyla açılan İstanbul Yetimhanesinde yaşan Dina, Ramazan ve Ramazan Bayramı'nı şöyle anlatıyor:
Ramazan'da Acehliler iftarlarını şehrin kalabalık yerlerinde açmaktan hoşlanıyorlar. Teravih saatinde ise kalabalıklar halinde kılınan namazın ardından Kur'an tilaveti mescitlerden yükselmeye başlar. Bu tilavet sahura kadar devam eder. Ramazan Bayramı, Aceh kültürü açısından çok önemli bir yere sahiptir. Bu aya hazırlıklar yıl içinde heyecan ile başlar. Acehlilerin geçim imkânları düşük olduğundan aldıkları küçük miktarlardan köşeye koyarak Ramazan ayında et alıp ailece yemeyi önemserler. Aceh halkı için et yemek ve yemek kültürünün adı Ramazan'da Meugang'dır. Bu ayın bereket ayı olduğunu bilir ve ona göre hazırlıklar yapılır. Bayramlar ise daha farklı bir heyecandır. Gençler için ayrı yaşlılar için de ayrı bir önem taşır. Arefe günü akşamı köylerin veya mahallenin gençleri bir araya gelerek Festival havasında "Tekbiran" kutlaması yapılır. Ellerinde meşaleler ile tekbirler eşliğinde "Allahuakbar, Allahuakbar, Allahuakbar, laaailahaillahu Allahuakbar, Allahuakbar walillah ilhamd" sloganları ile sokak sokak dolaşılır. Fakat Aceh'in en büyük mescidi olan Mescit Baiturrahman'da ise kalabalıklar halinde gelen gruplar gelin gibi süsledikleri araçlara bağladıkları defleri çalarak bu tekbiri getirirler. Bu kutlama sabah namazı vaktine hatta bayram namazı vaktine kadar devam eder. Bayram namazı ile birlikte herkes sıra halinde küçüğün büyükle bayramlaştığı uzun kuyruklar mescit önlerinde belirmeye başlar. Bayramlaşma esnasında ise insanlar birbirlerine "Mohon maaf l_hir bathin" (Geçmişte yaptığım hata ve yanlışlardan dolayı özür dilerim) ifadesi kullanılır. Bu Aceh'e has bir ifadedir. Ve insanlar bayram vesilesiyle bu şekilde birbirleri ile helalleşmiş olurlar. Çocuklar için harçlık almak için el öpme anları da başlamış olur. Bu güne ailelerinin kısıtlı imkânlarına rağmen aldıkları bayramlıklar ile gelir bütün çocuklar. Evlerde ise yaptıkları çeşitli tatlıları ikram edecek misafirler beklenir.
